1-3-اهداف پژوهش: 9
1-4-سوالات پژوهش: 9
1-4-1-سوال اصلی: 9
1-4-2-سوالات فرعی: 9
1-5-فرضیههای پژوهش: 10
1-5-1-فرضیه اصلی: 10
1-5-2-فرضیه های فرعی: 10
1-6-سوابق و پیشینه پژوهش: 10
1-7-روش تحقیق: 13
1-8-سازماندهی و ساختار پژوهش: 14
فصل دوم: ادبیات و مبانی نظری پژوهش 15
2-1-تعریف مفاهیم 16
2-1-1- دادگاه بخش 16
2-1-2- دادگاه شهرستان 18
2-1-3- دادگاه استان 18
2-1-4- دیوان عالی کشور 19
2-1-4-1-قسمت شعب و هیئتهای عمومی 20
2-1-4-2-هیئتهای عمومی دیوان بر دو قسم است: 20
2-1-5-دادگاههای تجدید نظر استان 21
2-2-تحولات تعقیب مقدماتی در حوزه قضایی بخش 22
2-3-تأثیر تحولات نهاد دادسـرا در دادگاه عمومی بخش 30
2-3-1-جرایم مطرح در حوزه قضایی بخش: 30
2-3-2-رسیدگی به جرایم دسته اول: 31
2-3-3-مشکل ارجاع در حوزه قضایی بخش: 31
2-3-4-مرجع حل اختلاف در دادگاه بخش: 33
2-3-5-استثنائات رسیدگی تحقیقاتی جانشین بازپرس بخش: 34
2-3-5-1-استثنای اول: 35
2-3-5-2-استثنای دوم: 35
2-3-6-موقعیت دادستان در حوزه قضایی بخش: 35
2-3-7-رسیدگی به جرایم دسته دوم: 36
2-3-8-رسیدگی به جرایم دسته سوم: 38
2-4-جمع بندی فصل دوم: 39
فصل سوم: بررسی تحولات و تشکیلات در خصوص صلاحیت دادگاه بخش 40
3-1-دادگاه بخش و جرایم مربوط به دادگاه انقلاب(طبق قانون آ.د.ک. 1378) 41
3-2-صلاحیت دادگاه بخش در خصوص قاچاق کالا 48
3-3-رسیدگی به دعوی نسب در دادگاه بخش 54
3-4-صلاحیت دادگاه بخش در رسیدگی به دعوی طلاق 58
3-5-شیوهی رسیدگی پرونده های کیفری در دادگاه بخش 63
3-5-1-فلسفه احیاء و تشکیل مجدد دادسرا: 63
3-5-2-نکته اول: 65
3-5-3-نکته دوم: 65
3-6-روند رسیدگی به پروندههای کیفری در دادگاه بخش: 66
3-7-قواعد اختصاصی دادگاههای بخش 68
3-7-1-تأمین دلیل 68
3-7-2- تصرف عدوانی و ممانعت از حق و رفع مزاحمت 69
3-7-3-درخواست سازش 71
3-7-4-ترتیب اقامه دعوی و احضار متداعیین 72
فصل چهارم: تحولات صلاحیت دادگاه بخش در جرایم مربوط به دادگاه کیفری استان 75
4-1-صلاحیت دادگاه بخش در جرایم رسیدگی به دادگاه کیفری استان 76
4-2-تحقیقات مقدماتی در دادگاه بخش 79
4-3-ویژگیهای تحقیقات مقدماتی : 80
4-4- تحقیق پیرامون اعمال منافی عفت در دادگاه بخش: 83
4-4-1-نظریه ق. د. د. ع. ک : 85
4-4-2-نظریه م. آ. ق. ق : 85
4-5-قرار های تأمین 86
4-5-1-قرار وثیقه 87
این مطلب را هم بخوانید :
4-5-2-قرار توقیف احتیاطی (بازداشت موقت ) 89
4-6-صلاحیت : 92
4-6-1-صلاحیت ذاتی 94
4-6-2-صلاحیت شخصی 95
4-6-3-صلاحیت نسبی 99
4-7-جمع بندی 99
4-8-نقدی بر قانون اصلاح تشکیل دادگاه عمومی و انقلاب نسبت به دادگاه کیفری استان 100
4-8-1-دادگاه کیفری استان در رویه قضایی ایران 100
4-8-2-صلاحیت اضافی 105
4-8-2-1-فرض اول 106
4-8-3-فرض دوم 107
4-8-4-فرض سوم 107
4-9-ضرورت حضور دادستان یا نماینده او در دادگاه کیفری استان یا شهرستان 112
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها 116
نتیجه گیری: 117
پیشنهادها: 124
منابع و مآخذ: 125
چکیده انگلیسی: 128
دادگاه بخش یا همان دادگاه صلح کوچکترین واحد قضایی کشور است، دادگاه به معنای مکان دادرسی، جایی که داد مظلوم را از ظالم ستاندند، جایی که بجرم و گناه کسی رسیدگی کردن است و در اصطلاح شعبهای از دادگستری است که یک یا چند نفر دادرس در آنجا به دادخواستههای مردم رسیدگی میکنند و حکم میدهند. روش تحقیق در این پژوهش به صورت کتابخانهای و با ابزار فیش برداری میباشد که نویسنده تلاش کرده ابتدا دادگاه بخش را از لحاظ ماهیت تشکیل و مبنای آن را با توجه به قانون تشریح نموده و در ادامه به بررسی تحولات و تشکیلات دادگاه بخش در سوابق تقنینی از سال 1290 قبل از انقلاب تا سال 1392 که آخرین تغییرات و تحولات در نظام حقوقی کشور در قانون آیین دادرسی کیفری صورت گرفته را مورد تحلیل و ارزیابی نموده، به طور کلی در این پژوهش محقق به این نتیجه رسیده که قانونگذار در خصوص دادگاه بخش تغییرات و تحولات گستردهای داشته ولی در آخرین تحولات خود در سال 1392 دادگاه بخش، رئیس یا دادرس علیالبدل در جرائم موضوع صلاحیت این دادگاه رأساً رسیدگی و رأی صادر میکند. در دادگاه بخش، وظیفه دادستان از حیث تجدیدنظرخواهی از آراء بر عهده رئیس دادگاه بوده و در مورد آرائی که توسط وی صادر میشود بر عهده دادرس علیالبدل است همچنین در جرائم موضوع ماده (302) قانون آیین دادرسی کیفری، رئیس دادگاه بخش به جانشینی از بازپرس و تحت نظارت و تعلیمات دادستان شهرستان مربوط، انجام وظیفه مینماید. در صورت تعدد شعب با ارجاع رئیس حوزه قضائی، رؤسای شعب عهدهدار این وظیفه هستند. هرگاه دادگاه بخش فاقد رئیس باشد، دادرس علیالبدل به عنوان جانشین بازپرس اقدام مینماید.
واژگانکلیدی: دادگاه، حوزهقضایی، صلاحیت، دادگاهبخش، تحولات و تغییرات.
با ملاحظه ق. آ. د. ک مصوب 1290 ، اصلاحات و الحاقات بعدی آن به موجب ماده ( 185 ) که در مورخ 12/7/1311 اصلاح گردید ، رسیدگی به جنایاتی که مجازات قانونی آن حبس ابد و اعدام بود به محکمه ای محول گردید که از پنج قاضی تشکیل گردیده و در سایر جنایات به محکمه ای واگذار گردید که متشکل از سه قاضی بود . نحوه رسیدگی در دادگاه جنایی به همان ترتیبی بود که در محاکم جنحه ای جاری بود ، تا این که بعد از حدود 25 سال به موجب اصلاحات به عمل آمده در اول مرداد سال 1337 کلیه موارد مربوط به محاکم جنایی دادگستری نسخ و رسیدگی به جرایم جنایی براساس قانون مذکور به عمل آمده و به موجب مواد ( 1 الی 43 ) تشکیلات و ترتیب رسیدگی به جرایمی که به دادگاههای جنایی محول شد در قانون مزبور بیان گردیده که قضات دادگاه جنایی از میان قضات دادگاه استان تعیین و به جرایمی که مجازات قانونی آن حبس ابد و اعدام و همچنین جرایم سیاسی و مطبوعاتی است رسیدگی می نماید . تعداد قضاتی که در جلسه دادرسی شرکت می کردند براساس نوع و میزان مجازات قانونی متغیر بوده و در مجازاتهای حبس ابد و اعدام، پنج قاضی و در سایر موارد سه قاضی شرکت می کرد. دادستان و دادیاران دادسرای استان در معیت این دادگاه ها انجام وظیفه می کردند . حضور وکلای دادگستری تا سه نفر برای هر متهم مجاز و کلاً نحوه تشکیل جلسات مقدماتی و دادرسی محکمه جنایی را به تفصیل بیان و اجرای احکام دادگاه های جنایی به دادستان استان واگذار شده بود . با لایحه قانونی تشکیل دادگاه های عمومی مصوب مهرماه 1358 با اصلاحات و الحاقات بعدی ، دادگاه های جنحه و جنایی حذف و به موجب ماده (7) لایحه مذکور ، رسیدگی به جرایمی که مجازات قانونی آنها حبس ابد و اعدام بود به دادگاه جزایی که در مرکز استان تشکیل می شد واگذار و دادستان استان از تشکیلات قضایی حذف و دادسرای عمومی در معیت دادگاه جزایی انجام وظیفه می کرد . دادگاه ها به دو نوع تقسیم گردید: دادگاه هایی که به امور حقوقی رسیدگی می نمودند و دادگاه هایی که به امور جزایی اختصاص یافته بود. و در مورخه 31/3/68 دادگاه های کیفری یک و دو و شعب دیوانعالی کشور تصویب شد و دادگاه های جزایی به دو نوع کیفری یک و دو تبدیل گردید و رسیدگی به جرایمی که در صلاحیت دادگاه جنایی سابق بود و همچنین جرایمی که مجازات قانونی آن اعدام، رجم، صلب، نفی بلد به عنوان حد قطع یا نقص عضو ، جرمی که کیفر قانونی آن ده سال زندان داشت و جرمی که مجازات قانونی آن بیش از دویست هزار تومان و جرمی که مجازات آن نصف دیه کامل یک مرد مسلمان بود به دادگاه کیفری یک محول و مرجع تجدیدنظر آن دیوانعالی کشور معین شد، تا اینکه با حذف دادسرا در سال 1373 و تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب، وظیفه تعقیبی دادستان به روِسای حوزههای قضایی (اعم از شهرستان و بخش) واگذار شد. به عبارت دیگر از تاریخ تصویب قانون، دادسرا حذف و وظیفه تعقیب مقدماتی به رئیس حوزه قضایی شهرستان یا بخش محول شد.
مطابق ماده 1 قانون مذکور، هدف از تشکیل دادگاههای عمومی (و حذف سیستم دادسرا) حل و فصل تمامی دعاوی و مراجعه مستقیم به قاضی و ایجاد مرجع قضایی واحد و تشکیل دادگاههایی با صلاحیت عام بود. در این سیستم، رئیس حوزه قضایی و در غیاب وی دادرس علیالبدل (یا حسب ارجاع رئیس حوزه قضایی) وظیفه کشف جرم، تعقیب متهم، صدور حکم و نیز اجرای آن را برعهده داشتند. رفتهرفته ایرادهایی همچون اطاله دادرسی و تراکم پروندهها در شعب دادگاه و ایراد عدم تفکیک مقام تعقیبی از مقام صادرکننده حکم، احیای دادسرا را ضروری نمود. سرانجام در سال 1381 ماده واحده قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب معروف به احیای دادسرا تصویب شد و به استناد بند (الف) ماده 3 اصلاحی، وظیفه تعقیب مقدماتی از روِسای حوزههای قضایی که مطابق قانون تشکیل دادگاههای عمومی مصوب سال 1373 عهدهدار وظایف تعقیبی علاوه بر صدور و اجرای حکم بودند، منفک و مجدداً به دادستان محول شد. مطابق ماده 3 اصلاحی در حوزه قضایی هر شهرستان یک دادسرا نیز در معیت دادگاههای آن حوزه تشکیل میشود. تشکیلات، حدود صلاحیت، وظایف و اختیارات دادسرای مذکور که دادسرای عمومی و انقلاب نامیده میشود… به شرح زیر میباشد:
الف) دادسرا که عهدهدار کشف جرم، تعقیب متهم به جرم، اقامه دعوا از جنبه حقاللهی و حفظ حقوق عمومی و حدود اسلامی و اجرای حکم… به ریاست دادستان میباشد… در حوزه قضایی بخش، وظیفه دادستان را دادرس علیالبدل برعهده دارد. بر این مبنا وظیفه تعقیبی از رئیس حوزههای قضایی منفک و در شهرستان با تشکیل دادسرا برعهده دادستان گذاشته شده است. اما اینکه آیا در حوزه قضایی بخش نیز دادسرا تشکیل میشود یا خیر؟ جواب منفی است؛ زیرا مطابق قسمت اخیر بند (الف) ماده 3 قانون مذکور، دادرس علیالبدل عهدهدار وظیفه دادستان میباشد. رئیس حوزه قضایی، چه در شهرستان و چه در بخش، در صورت تشکیل شعب متعدد، رئیس شعبه اول حقوقی است که حسب ضرورت میتواند به پروندههای جزایی نیز رسیدگی نماید. (ماده 4 قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب( بر این مبنا تا قبل از احیای دادسرا در سال 1381 رئیس حوزه قضایی (اعم از شهرستان و بخش) وظیفه تعقیب مقدماتی، صدور حکم و اجرای آن را برعهده داشت؛ اما با احیای دادسرا وظیفه تعقیب مقدماتی و اجرای حکم از روِسای حوزه منفک و در شهرستان به دادستان عمومی و انقلاب و در بخش به دادرس علیالبدل تفویض شد. مطابق ذیل بند (الف) ماده 3 ماده واحده قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب مصوب 28 مهر 1381 روِسای حوزههای قضایی بخش نه تنها وظیفه تعقیب مقدماتی اعم از کشف جرم، تعقیب متهم و اجرای مجازات را ندارند؛ بلکه اساساً فاقد این اختیار هستند؛ زیرا همان ایرادی که در حوزه قضایی شهرستان درخصوص لزوم تفکیک مقامات قضایی در مرحله تحقیق مقدماتی و نیز اجرای حکم از مقامات صادرکننده حکم وجود داشته، در حوزه قضایی بخش نیز دیده میشود. به عبارت دیگر، همچنانکه در حوزه قضایی شهرستان با تصویب بند (الف) ماده 3 قانون مذکور، وظیفه تحقیق مقدماتی از رئیس حوزه قضایی منفک و به دادستان محول شده است، در حوزه قضایی بخش نیز این وظیفه از اختیارات رئیس حوزه قضایی بخش منفک و به دادرس علیالبدل محول شده است تا ایرادهای وارد شده به سیستم دادگاههای عمومی در این حوزه نیز مرتفع شود. چگونه ممکن است قانونگذار ایراد عدم تفکیک مقامات قضایی در مرحله تحقیق مقدماتی و صدور حکم را در شهرستان مرتفع کرده؛ اما در بخش به حال خود واگذارد. همچنانکه در ماده واحده سال 1381 موارد بیشماری از این قصد قانونگذار مبنی بر تفکیک مقامات قضایی و دو مرحلهای بودن رسیدگی وجود دارد. خلاصه اینکه با تصویب بند (الف) ماده 3 وظیفه تعقیب مقدماتی جرایم از رئیس حوزه قضایی شهرستان سلب و به دادستان شهرستان محول شده و به استناد قسمت اخیر آن بند نیز در حوزه قضایی بخش وظیفه دادستان را دادرس علیالبدل برعهده دارد و رئیس حوزه قضایی بخش چنین وظیفه و اختیاری نداشته و وظیفه او منحصر به رسیدگی محاکماتی است. وظیفه دادرس علیالبدل در حوزه قضایی بخش همچنانکه گفته شد، روِسای حوزه قضایی با اجرای قانون مشهور به احیای دادسرا دیگر نه وظیفهای درخصوص تعقیب مقدماتی جرایم و اجرای مجازات را دارند و نه دارای چنین اختیاری هستند؛ بلکه به صراحت بند (الف) ماده 3 وظیفه آن به دادستان محول شده است. در حوزه قضایی بخش نیز به دلالت قسمت اخیر بند (الف) که بلافاصله در ذیل وظایف و اختیارات منفک شده از رئیس حوزه قضایی و محول شده به دادستان آمده است، این وظیفه برعهده دادرس علیالبدل است نه رئیس حوزه. به عبارت دیگر، دادرس علیالبدل در دادگاه عمومی بخش به جانشینی دادستان اقدام مینماید. بر این مبنا وظایف زیر از رئیس حوزه سلب و در حیطه اختیارات دادرس علیالبدل قرار گرفته است: تعقیب و رسیدگی مقدماتی به جرایم و اجرای احکام کیفری :به استناد ذیل بند (الف) ماده 3 قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب مصوب 1381 تنها مقام صالح برای رسیدگی مقدماتی به جرایم و نیز اجرای احکام، دادرس علیالبدل دادگاه است و رئیس حوزه قضایی وظیفه و اختیاری در این موارد ندارد. بر این مبنا دادرس دادگاه مطابق اصلاحیه سال 1381 اقدام به رسیدگی مقدماتی اعم از تعقیب جرم، کشف جرم و … مینماید و چنانچه مبادرت به صدور دستور بازداشت موقت نماید، نیاز به تأیید هیچ مرجع قضایی دیگری ندارد؛ بلکه عمل او به استناد ماده مذکور به جانشینی دادستان بوده و قرار صادر شده ظرف مدت 10 روز از زمان ابلاغ قابل اعتراض در همان دادگاه (به اعتبار شأنیت دادگاه) و قابل رسیدگی توسط رئیس حوزه و یا دادرس دیگر دادگاه میباشد.
صلاحیت دادگاه بخش پروندههایی که در حوزهی قضایی بخش مطرح می شود، ممکن است مشمول یکی از چند حالت زیر باشد:
2.موضوع پرونده در صلاحیت دادگاه کیفری دو (دادگاه عمومی جزایی سابق) باشد؛
3.موضوع پرونده در صلاحیت دادگاه انقلاب باشد؛ اینک این سؤال مطرح میشود که با توجه به عدم تشکیل دادسرا در حوزهی قضایی بخش، انجام تحقیقات مقدماتی بر عهدهی کیست. پاسخ این سؤال را در پروندههای مختلف بهطور جداگانه مورد بحث قرار میدهیم.
پاسخ این قسمت از سؤال را مادهی 337 قانون آیین دادرسی کیفری (1392) که جایگزین تبصرهی 6(1) مادهی 3 قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب (1381) شده، به صراحت بیان کرده
1-6-روش تحقیق
1-7-قلمرو تحقیق
فصل دوم مبانی نظری و پشینه تحقیق
مقدمه
2-1) مفاهیم نظری
2-2) طرح هدفمندی یارانهها
2-3 طرح هدفمندی یارانه نقدی
2-3-1) سابقه یارانه در جهان:
2-3-2) سابقه یارانهها در ایران:
2-3-3) استراتژی پرداخت نقدی
2-3-4) تورم ناشی از هدفمندی
2-3-5) ابعاد جرم زایی قانون هدفمندسازی
2-4) هدفمندی یارانهها و سرقت
2-4-1) زمینههای وقوع جرائم
2-5) پیشینه نظری (مکاتب)
2-6) پیشینه تحققاتی
2-6-1) پیشینه تحقیقات خارجی
2-6-2) پیشینه تحقیقات داخلی
2-6-3) تأثیر طرح هدفمندی بر وقوع جرائم در شهرستان قم
فصل سوم روش تحقیق
3-1 مقدمه
3-2 روش تحقیق
3-3) اجرای تحقیق
3-4) قلمرو تحیق
3-5) تعریف جامعه
3-6) تعریف نمونه
3-6) نمونه آماری پژوهش
3-7) ابزارهای پژوهش
3-8) روایی پرسشنامه
3-9) پایایی پرسشنامه
3-10) شیوه جمع آوری اطلاعات
3-11) روشهای تجزیه و تحلیل دادهها
فصل چهارم تجزیه و تحلیل دادهها
4-1-مقدمه
4-2-بررسی ویژگیهای جمعیت شناختی گروه نمونه
4-3-آمار استنباطی
4-3-1- بررسی نرمال بودن توزیع جامعه
4-3-2- آزمون فرضیات پژوهش
فصل پنجم نتیجهگیری و پیشنهادات
5-1) مقدمه
5-2) نتیجه گیری
5-2-1) نتایج فرضیات
5-2-2) پیامدهای طرح هدفمند کردن یارانهها
5-4) پیشنهادات
5-5) پیشنهادات کاربردی
فهرست منابع
چکیده
زمینه و هدف: هدف از این پژوهش بررسی تأثیر اجرای قانون هدفمندی یارانهها بر جرائم علیه اموال (مطالعه موردی شهرستان قم) میباشد. اجرای قانون هدفمندی یارانهها تاثیرات اجتماعی زیادی بر جامعه داشته که در این پژوهش تأثیر آن بر جرائم علیه اموال بررسی خواهد شد. وقوع جرائم علیه اموال، به عنوان یک پدیده نامطلوب اجتماعی، علل اقتصادی و اجتماعی متعددی داشته درسال های اخیر مطالعات گسترده ای برای شناسایی و تبیین علل وقوع جرائم علیه اموال انجام شده است. باید اذعان داشت که عوامل اقتصادی، عامل اساسی برای تمام ساختارهای اجتماعی بوده و تأثیرات قابل توجهی بر روی فعالیتهای فردی از جمله وقوع جرم دارد.
روش تحقیق: روش تحقیق در این پِژوهش توصیفی از نوع همبستگی است و جامعه آماری آن 150 نفر از شاکیانی که اموالشان به نوعی از بین رفته انجام گردید با روش سرشماری همان تعداد جامعه نیز بهعنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات میدانی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده میشود که براساس فرضیات تحقیق تدوین شده است.
نتایج: میان اجرای قانون هدفمندی یارانهها و وقوع جرائم در شهرستان قم رابطه معنادار وجود دارد. همچنین بین اجرای قانون هدفمندی یارانهها و افزایش جرائم خُرد و ارتکاب جرم سرقت و کاهش سرقت منزل در شهر قم رابطه معناداری وجود دارد.
واژگان کلیدی: هدفمندی یارانهها، تاثیرات اجتماعی، جرائم علیه اموال.
این مطلب را هم بخوانید :
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1-مقدمه
در زندگی امروزی اقتصاد نقش اول را در جوامع مختلف دارد. دولتمردان و دولتها در همه سطوح برای ادامه حیات سیاسی خود مجبور به راضی کردن مردم هستند. و نیاز به برنامه ریزیهای مدون و نظام یافته در سطح کلان دارند. یکی از این هدفهای کلان که چند سالی است که در کشور ما اجرایی شده طرح هدفمندی یارانهها است. این طرح آثار و طبعات مختلفی در اجتماع دارد. بنابراین مردم باید اصول زندگی خود را متناسب با این تغییرات اقتصادی تغییر دهند که بعضی از افراد جامعه در این قضیه اهتمام لازم را به خرج نمیدهند و یا توانایی لازم را برای هماهنگی با این تغییرات ندارند. درنتیجه امکان روی آوردن به بزهکاری فراهم میشود. بازتاب اقتصادی و توجه به بازخوردهای اجتماعی و اقتصادی این طرحها باید قبل از عملیاتی شدن بررسی شود. نتیجه این بررسی جامعه را برای این تغییرات مهیاد میکند. اما در کشور ما در گرداگرد تدوین و برنامه ریزی برای طرح هدوفندی یارانهها هم مسئولین سازمانی و هم برنامه ریزان محلی و هم دستگاههای تبلیغاتی کشور درگیر اجرای طرح و در مواردی هم متاسفانه نگران و پیگیر میزان مبلغ یارانه پرداختی بودند و عملاً هیچ برنامه مدونی برای تبعات اجتماعی این طرح پیش بینی و اجرا نشد. اجری این طرح تاثیراتی را بر سطح اقتصادی و رفتارهای اجتماعی کشور گذاشته است. اما اجرای این طرح، شاید مشکلاتی در سطح وسیع نداشت و تبعات اجتماعیش ملموس نبود اما در سطوح خرد اجتماع تاثیرات فرهنگی و اجتماعی زیادی داشته است. این تبعات منجر به ایجاد تقویت بزهکارهای مختلفی شد. از جمله این بزهکاریها عدم استرداد مبلغ واریز شده به حساب سرپرست خانوار به سایر افراد خانواده که از جمله شکایتهای نوین در دادسراها بوده است. آمار ثبت شده در اداره پلس در 48 ساعت اول واریزی این مبالغ بیانگر افزایش وقوع جرائم علیه اموال از جمله سرقت پول، کیف زنی، قاپ زنی، سرقت از کهنسالان، زورگیری، سرقتهای اینترنتی رمز دوم کارت شتاب و… است. در جامعهای چون ایران که سالها زیر نفوذ بیگانگان، ارزشهای اخلاقی و نهادهای اجتماعی آن مورد هجوم قرار گرفته است، و در جامعهای که فقر، بیسوادی، نابرابری اقتصادی و اجتماعی در آن بیداد میکند، این مهم نیز فراموش نشود که مشکلات و ناهنجاریهای محیط اجتماعی باعث بروز جرم میشود و فرد یا افراد را وادار به جنایت میکند و این اجتماع آلوده است که بذر فساد در مزرعه هستی افراد نگونبخت میپاشد یکی از این مشکلات اجتماعی در شهرستان قم جرائم علیه اموال است که انواع مختلفی دارد.
محقق، رهیافت برون رفت از این چالش را در این تحقیق بررسی میدانی دانسته و با به تهیه طرح مقدماتی و تصویب موضوع تحقیق با عنوان «بررسی تأثیر طرح هدف مندی یارانهها بر وقوع جرائم علیه اموال در شهرستان قم» در صدد بررسی این مهم را در پنج فصل میباشد. بنابراین این تحقیق با توجه به هدف از نوع کاربردی است به منظور شناخت ریشهها و عوامل علیه اموال و نقش رایانه در آن این پژوهشی همه جانبه با نگرش، حقوقی و اقتصادی است. این تحقیق شامل پنج فصل است: فصل اول شامل کلیات و طرح مسئله و اهمیت تحقیق؛ اهداف و فرضیات و تعریف مفاهیم تحقیق است. فصل دوم به بیان مفاهیم نظری وقوع جرم علیه اموال و شاخصهای تاثیرگذار طرح هدفمندی یارانهها و پیشینه نظری تحقیق، تحقیقات داخلی و خارجی را در بر میگیرد. در فصل سوم روش تحقیق، معرفی جامعه و نمونه تحقیق و روایی و پایایی پرسشنامه و تعاریف متغیرهای تحقیق و شیوه تجزیه و تحلیل آماری بیان شده است. در فصل چهارم به تجزیه و تحلیل سؤالات فرضیات تحقیق پرداخته شده است. در فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات تحقیق تدوین شدهاند.
1-2-بیان مسئله
امروزه یکی از اهداف مهم دولتها، توسعه و رشد اقتصادی است. با وجود آنکه بعضی از صاحب نظران کلاسیک و متأخر، عمدهترین کارکرد و وظیفه دولت و فلسفه اصلی آن را، حفظ و تأمین امنیت اتباع میدانند، به نظر میرسد در حال حاضر، دستیابی به امنیت پایدار و تأمین ثبات سیاسی، بدون پیگیری توسعه و تحقق آن و تلاش در راستای تأمین رفاه و معیشت شهروندان میسر نیست. به همین دلیل، دولتها یکی از مهمترین اهداف خود را، توسعه اقتصادی و بهبود شاخصهای زندگی مردم قرار دادهاند و بر این مبنا به تدوین و طراحی سیاستها و قوانین مورد نیاز میپردازند (بابایی، 1392، ص 112).
یکی از این طرحها که در سالهای اخیر به اجرای درآمده است، طرح هدفمند کردن یارانهها است. این طرح یکی از محورهای مهم هفتگانه «طرح تحول اقتصادی» است. این طرح بنیادین برای اصلاح ساختار اقتصادی کشور توسط دولت نهم تدوین شد. کارگروه تحول اقتصادی دولت با استفاده از هزاران اقتصاددان و کارشناس به بررسی همه جانبه معضلات مزمن اقتصاد ایران پرداخته و به این جمعبندی رسید که نظام مالیاتی، نظام گمرکی، نظام بانکی، چارچوب ارزش گذاری پول ملی، بهره وری، نظام توزیع کالا و خدمات و همچنین نظام تخصیص و توزیع یارانه، صد در صد نیازمند اصلاحات ساختاری هستند تا اقتصاد کشور رونق یافته و به رشد و شکوفایی برسد (جنیدی بهار، 1390، ص 232). صرف نظر از چالشهایی که در مورد نقض برخی از اصول قانون اساسی در این قانون، از سوی برخی حقوقدانان مطرح شده است (کاشانی، 1388، ص 78) نمیتوان از آثار و پیامدهای جرم شناختی این قانون چشم پوشید.
جرم، نوعی هنجارشکنی در فضای قواعد و مقررات رسمی کشور است که در آن افراد با نقض قوانین و مقررات جامعه مبادرت به انجام اعمال مجرمانه مانند دزدی، قتل، کلاهبرداری و فساد مینمایند. جرم همراه با شکستن قانون، بی نظمی و از بین رفتن امنیت و آسایش مردم است که از این نظر، وقوع آن آثار منفی برای جامعه در پی دارد (مداح، 1388، ص 214). از آنجایی که اجرای این قانون به برخی بزهکاریهای اقتصادی چون احتکار کالا، سرقت و فساد اقتصادی و جرائم علیه اموال دامن زده است (بابایی، 1392)، انجام پژوهشی در این زمینه ضروری به نظر میرسد. به راین اساس در پژوهش حاضر، به بررسی تأثیر اجرای قانون هدفمندی یارانهها بر وقوع جرائم علیه اموال پرداخته میشود.
1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق
تحقیقات مختلف اهمیت تأثیر طرح هدفندی یارانهها بر وقوع جرائم تائید نموده است. اما با توجه به اینکه در این تحقیق حوزه مورد مطالعه شهرستان قم است و تاکنون تحقیقی در رابطه با موضوع پژوهش در
سوالات فرعی: 8
1-4-فرضیههای تحقیق: 9
فرضیه اصلی: 9
فرضیه های فرعی: 9
1-5-روش انجام پژوهش: 10
1-5-1-برآورد حجم نمونه 11
1-5-2-ابزارهای پژوهش 12
1-5-3-روایی پرسشنامه 12
1-5-4-پایایی پرسشنامه 13
1-5-5-شیوه جمع آوری اطلاعات 14
1-5-6-روش های تجزیه و تحلیل داده ها 14
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق 15
2-1- پیشینه تحقیق 16
2-2-ادبیات تحقیق 20
2-2-1-مفهوم شناسی جرم 24
2-2-1-1-انواع جرایم 28
2-2-1-2-عناصر تشکیل دهندۀ جرم 30
2-2-1-3- قتل عمدی 31
2-2-1-4- جرایم ارتکابی بعد از قتل عمدی 33
2-2-1-4-1- سرقت 34
2-2-1-4-2- تخریب و احراق منازل و خودروها 35
2-2-1-4-3- نزاع دسته جمعی 36
2-2-1-4-4- قتل انتقام جویانه 37
2-2-1-4-5- توهین و فحاشی 39
2-2-2- پیشگیری از جرم 40
2-2-2-1- انواع پیشگیری از جرم 41
2-2-2-1-1-پیشگیری اولیه 41
2-2-2-1-2- پیشگیری ثانویه 42
2-2-2-1-3- پیشگیری ثالث 43
2-2-2-1-4- پیشگیری وضعی و اجتماعی 43
2-2-3-ضابط در لغت و قانون 48
2-2-3-1-طبقه بندی ضابطین دادگستری 49
2-2-3-1-1-ضابطین عام 49
2-2-3-1-2-ضابطین خاص. 50
2-2-3-2-ضابطین عام و پیشگیری از جرایم بعد از قتل عمدی 51
2-2-3-2-1-نیروی انتظامی و پیشگیری وضعی از جرایم 52
2-2-3-2-2- پلیس و پیشگیری اجتماعی از جرایم ارتکابی بعد از قتل 55
2-2-3-3- ضابطین خاص و پیشگیری از جرم 59
2-2-3-3-1- روساء، معاونین و ماموران زندان ها 60
2-2-3-3-2- ماموران نیروی مقاومت بسیج 63
2-2-3-3-3- نقش و جایگاه مقامات قضایی در پیشگیری از جرم 69
2-3-ویژگی های منطقه مورد مطالعه 121
2-4-ویژگیهای انسانی و اجتماعی 125
2-4-1-نظام اجتماعی مردم شهرستان لردگان 125
2-4-2-وضعیت باسوادی 127
2-4-3-مهاجرت 129
2-4-5-اشتغال 130
2-4-6-ویژگیهای طبیعی 131
2-4-6-1- ویژگیهای آب و هوایی 131
2-4-6-2-درجه حرارت: 132
2-4-6-3-رطوبت نسبی: 132
فصل سوم: تجزیه و تحلیل داده ها 134
3-1-بررسی ویژگی های جمعیت شناختی گروه نمونه: 136
3-2-بررسی توصیفی سوالات: 139
3-3- آمار استنباطی گروه نمونه: 142
3-4- بررسی فرضیه اول پژوهش: 142
این مطلب را هم بخوانید :
3-5- بررسی فرضیه دوم پژوهش: 144
3-6- بررسی فرضیه سوم پژوهش: 147
فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادات 150
4-1- نتیجه گیری: 151
4-2-ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎ : 154
منابع و مآخذ: 157
Abstract: 163
پیوست 164
ضابطین دادگستری به عنوان بازوی اجرایی نظام قضایی نقش مهم و قابل توجهی در دستیابی به عدالت کیفری و نزدیک شدن هر چه بیشتر به نظام کیفری مطلوب و کارآمد دارند. نقش ضابطین دادگستری و مقامات قضایی در پیشگیری از جرائم به صراحت در قانون آیین دادرسی کیفری معین نگردیده ولی با مداقه در برخی مواد می توان این نقش و وظایف را مشخص کرد. در این پژوهش محقق ابتدا به بررسی جرایم ارتکابی بعد از وقوع قتل عمد در این شهرستان پرداخته و همزمان این جرایم را در شهرستان لردگان تبیین نموده و درنهایت با استفاده از پرسشنامهای که توسط محقق ساخته شده از نمونه آماری سوال شده که علل و چگونگی این جرایم چه میباشد؛ همچنین عملکرد ضابطین و مقامات قضایی پس از وقوع قتل عمدی در شهرستان لردگان بعضاً با تعلل و سهلانگاری برخی از آنان چه میزان بر پیشگیری از جرایم بعد از وقوع قتل تاثیر داشته است؛ تحقیق حاضر از نظر روش گردآوری داده ها، توصیفی- پیمایشی است. و نیز از لحاظ مسئله و هدف تحقیق کاربردی محسوب شده که روش پژوهش، توصیفی کاربردی میباشد. نتیجه تحقیقات حاکیست؛ بین شناخت کافی از منطقه توسط ضابطین دادگستری و مقامات قضایی و ارتکاب جرائم بعد از قتل عمد در شهرستان لردگان رابطه معناداری وجود داشته و همچنین بین سهل انگاری ضابطین دادگستری در قبال اجرای دستورات مقامات قضایی و ارتکاب جرائم بعد از قتل عمد درشهرستان لردگان رابطه معناداری وجود دارد لذا مداخله بزرگان در شهرستان لردگان می توان بحث پیشگیری از جرائم بعد از قتل عمد را در این شهرستان تضمین کند.
واژگانکلیدی: ضابطان دادگستری، مقامات قضایی، پیشگیری از جرم، ارتکاب جرم.
مطابق اصل 156 قانون اساسی یکی از وظایف قوه قضاییه احیای حقوق عامه و گسترش عدل میباشد. در ابتدا امر شاید این گونه تصور شود که این مهم تنها از طریق صدور احکام قضایی توسط قضات دادگستری تحقق خواهد یافت. اما حقیقت آن است که امروزه در تمام دنیا دولتها در صدد آن هستند که با ارتقای دانش عمومی در مسائل حقوقی، اداری، سیاسی، اقتصادی و … ضمن مشارکت بخش مردمی در حل و فصل امور کشور در کوتاهترین فاصله زمانی، خدمات عمومی توسط همان مردم را به نحو منصفانهای بین اقشار مختلف تقسیم کنند. این امر هم به دموکراسی و هم به پیشگیری از بروز ناهنجاریهای اجتماعی کمک خواهد نمود و به قول معروف با شعار «پیشگیری بهتر از درمان است» با کمترین هزینه انسانی و مالی، بیشترین بهرهبرداری را خواهند نمود.قبل از بررسی دعاوی و آموزش نحوه اقامه آن ضروری است تا در یک نگاه کلی به ساختار مراجع قضایی که به امر کیفری رسیدگی میکنند، بپردازیم. لازمه حفظ حقوق و آزادیهای افراد جامعه و جلوگیری از بروز مشکلات عدیده ایجاب می نماید که با تفسیر منطقی بند اول، تنها مأمورین قضایی نبروی انتظامی را جزو ضابطان دادگستری به شمار آوریم. کما اینکه بند 8 ماده 4 قانون ناجا و ماده 17 قانون قانون آیین دادرسی کیفری مصوب سال 78 نیز این نظر را تقویت می کنند. ماده 45 قانون آیین دادرسی کیفری به ذکر انواع جرایم مشهود پرداخته و در این خصوص بیان می دارد:جرم در موارد زیر مشهود محسوب می شود:1-جرمی که در مرئی و منظر ضابطین دادگستری واقع شده و یا بلافاصله مأمورین یاد شده در محل وقوع جرم حضور یافته یا آثار جرم را بلافاصله پس از وقوع مشاهده کنند.2-در صورتی که دو نفر یا بیشتر که ناظر وقوع جرم بوده اند و یا مجنی علیه بلافاصله پس از وقوع جرم شخص معینی را مرتکب جرم معرفی نماید.3-بلافاصله پس از وقوع جرم علایم و آثار واضحه یا اسباب و دلایل جرم در تصرف متهم یافت شود یا تعلق اسباب و دلایل یاد شده به متهم محرز شود.4-در صورتی که متهم بلافاصله پس از وقوع جرم قصد فرار داشته یا در حال فرار یا فوری پس از آن دستگیر شود.5-در مواردی که صاحب خانه بلافاصله پس از وقوع جرم ورود مامورین را به خانه خود تقاضا نماید.6-وقتی که متهم ولگرد باشد.وظیفه مامورین نیروی انتظامی در مواجهه با جرایم مشهود و غیر مشهود متفاوت است. قانون آیین دادرسی کیفری در ماده 45 جرایم مشهود را ذکر کرده است. در موقع مواجهه ضابطین دادگستری با جرایم مشهود آن ها باید تمامی اقدامات لازم را به منظور حفظ آلات و ادوات و آثار و علایم و دلایل جرم و جلوگیری از فرار متهم و یا تبانی، معمول و تحقیقات مقدماتی را انجام داده و بلافاصله موضوع را به اطلاع مقام قضایی برسانند و پس از آن کلیه اقدامات را تحت نظر دادسرا انجام دهند قانون گذار به منظور حفظ آزادی های فردی مامورین انتظامی را مکلف کرده است در مورد مظنونین به ارتکاب جرم نهایت سرعت را در تکمیل و ارسال پرونده به مرجع قضایی به کار برد به طوری که متهم بیش از 24 ساعت بدون تامین قضایی نماند. جامعهی آماری این پژوهش شامل کلیه ضابطین و مقامات قضایی شهرستان لردگان میباشد که با استفاده از جدول مورگان حجم نمونه 155 نفر انتخاب گردید لذا این پژوهش برآن است که به نقش ضابطین دادگستری و مقامات قضایی در پیشگیری از جرائم بعد از قتل عمدی در شهرستان لردگان بپردازد.
1-8-ساختار تحقیق.. 12
فصل دوم: ادبیات موضوع.. 13
2-1-مفهوم و انواع سیاست جنایی.. 14
2-1-1-مفهوم سیاست جنایی.. 14
2-1-1-1-معنای لغوی.. 15
2-1-1-2-معنای اصطلاحی.. 15
2-1-1-2-1-تعریف مضیق.. 15
2-1-1-2-2-تعریف موسع.. 18
2-1-2- انواع سیاست جنایی.. 20
2-1-2-1-سیاست جنایی تقنینی.. 20
2-1-2-2-سیاست جنایی قضایی.. 22
2-1-2-3-سیاست جنایی اجرایی.. 23
2-1-2-4-سیاست جنایی مشارکتی.. 24
2-2-سیاست جنایی تقنینی در ایران.. 24
2-2-1-ساختار و تشکیلات مراجع تقنینی.. 25
2-2-1-1- ارکان قوه مقننه.. 27
2-2-1-2- مجلس شورای اسلامی.. 28
2-2-1-2-1-رئیس و هیات رئیسه.. 28
2-2-1-2-2- سازمان اداری.. 29
2-2-1-2-3- کمیسیون ها.. 29
2-2-1-3- شورای نگهبان.. 30
2-2-2-فرآیند قانونگذاری و نقش آن در سیاست جنایی.. 32
2-2-2-1- رسیدگی و تصویب.. 33
2-2-2-2-تأیید.. 33
2-2-2-3- امضای مصوبات توسط رئیس جمهور.. 34
2-2-2-4- انتشار قانون.. 35
2-2-3- نقش قانونگذاری در سیاست جنایی.. 35
2-2-3-1-جرم انگاری.. 36
2-2-3-2- ضمانت اجرا.. 38
2-2-3-3-آیین دادرسی کیفری.. 39
2-3-علل ناکارآمدی کیفر حبس.. 41
2-3-1-شکست مجازات حبس در دستیابی به اهداف.. 42
2-3-1-1- ناتوانی در پیشگیری از جرم.. 42
2-3-1-2-شکست برنامه های اصلاح و درمان.. 44
2-3-2-جرم زا بودن محیط زندان.. 47
2-3-3- تعارض با اصل شخصی بودن مجازات ها.. 48
2-3-4-هزینه های اقتصادی زندان.. 53
2-3-5- تراکم جمعیت زندان و کمبود فضای مناسب.. 55
2-3-6-مشکلات بهداشتی موجود در زندان.. 56
2-3-7- اثر روانی نامطلوبی زندان بر زندانی.. 57
2-3-9-از بین رفتن حس مسئولیت.. 59
فصل سوم:سیاست جنایی ایران پیرامون حبس زدایی.. 60
3-1-تعویق صدور حکم.. 61
3-1-1-بررسی مفهوم نهاد تعویق صدور حکم.. 62
3-1-2- اهداف نهاد تعویق صدور حکم.. 62
3-1-2-1- تعویق نهادی در راستای اصل تفرید مجازات ها.. 62
3-1-2-2- تعویق؛ نهادی در پرتو قراردادی شدن حقوق کیفری.. 63
3-1-2-3- تعویق؛ نهادی در جهت قضازدایی.. 64
3-1-2-4- تعویق؛ نهادی به دنبال جلوگیری از برچسب خوردن.. 64
3-1-3- انواع تعویق صدور حکم.. 65
3-1-3-1-تعویق ساده.. 66
3-1-3-2-تعویق مراقبتی.. 66
3-1-4- آثار تعویق صدور حکم.. 68
3-2-1- تعریف آزادی مشروط.. 70
3-2-2-مبانی آزادی مشروط.. 71
3-2-3-قلمرو.. 72
این مطلب را هم بخوانید :
3-2-4- فواید آزادی مشروط.. 72
3-2-5- آثار.. 72
3-3-تعلیق اجرای مجازات.. 73
3-3-1- تعریف تعلیق.. 74
3-3-2- فواید تعلیق اجرای مجازات.. 74
3-4- جزای نقدی.. 76
3-4-1- مفهوم جزای نقدی.. 77
3-4-2-محاسن جزای نقدی.. 77
3-4-3- معایب جزای نقدی.. 78
3-5-دوره مراقبتی.. 78
3-5-1- چیستی دورۀ مراقبتی.. 79
3-5-2-جایگاه دورۀ مراقبتی در حقوق کیفری ایران.. 79
3-6- جریمه روزانه.. 85
3-6-1-مفهوم جریمه روزانه.. 86
3-6-2-فواید.. 86
3-6-3- شرایط اعطا و نحوۀ اجرای جریمه روزانه.. 87
3-7-خدمات عام المنفعه.. 89
3-7-1-اهداف خدمات عمومی یا عام المنفعه.. 89
3-7-1-1-کاهش جمعیت کیفری زندان و صرفهجویی در هزینهها.. 90
3-7-1-2- بازپذیری اجتماعی و تقویت حس مسئولیت در بزهکار.. 91
3-7-1-3-مبارزه با افزایش تکرار جرم.. 92
3-7-1-4-جبران خسارات بزهدیده.. 93
3-7-1-5-ایجاد اعتماد عمومی نسبت به عملکرد نظام عدالت کیفری.. 94
3-7-2- فواید خدمات عمومی یا عام المنفعه.. 94
3-8- محرومیت از حقوق اجتماعی.. 95
3-8-1-مفهوم محرومیت از حقوق اجتماعی.. 96
3-8-2-انواع محرومیت از حقوق اجتماعی.. 96
3-8-3-جایگاه محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان ضمانت اجرای کیفری 97
3-8-3-1-محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان کیفر اصلی.. 97
3-8-3-1-1- محرومیت های اجتماعی محدود کنندۀ آزادی.. 97
3-8-3-1-1-1-تبعید.. 98
3-8-3-1-1-2-منع اقامت یا اجبار به اقامت در منطقه یا نقاط معین.. 99
3-8-3-1-1-3-منع خروج از کشور.. 100
3-8-3-1-2-محرومیت سالب حقوق اجتماعی.. 101
3-8-3-1-3-محرومیت های سالب حقوق شغلی.. 103
3-8-3-2-محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان کیفر فرعی.. 104
3-9-حبس در منزل.. 105
3-9-1-مفهوم حبس در منزل.. 105
3-9-2- فواید حبس در منزل.. 105
3-10-نظارت الکترونیکی.. 106
3-10-1-مفهوم نظارت الکترونیکی.. 106
3-10-2- جایگاه نظارت الکترونیکی در حقوق کیفری ایران.. 107
3-11- مراکز گزارش روزانه.. 108
3-11-1-مفهوم.. 108
3-11-2-شرایط مشمولان.. 109
3-11-3-جایگاه مراکز گزارش روزانه در حقوق کیفری ایران.. 109
فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادات.. 110
4-1-نتیجه گیری.. 111
4-2-پیشنهادات.. 113
منابع.. 114
با افزایش جمعیت کیفری زندانها در سالهای اخیر و افزایش مشکلات گوناگون در اثر زندانی کردن مجرمان، بهویژه زندانهای کوتاهمدت، زندانهای ما امروزه با افزایش جمعیت کیفری روبرو شده است. از اینرو امروزه باید به دنبال حبسزدایی و استفاده منطقی، عقلانی و هدفمند از مجازات حبس بود. حبسزدایی یک اندیشه خاص دستگاه قضایی نیست، بلکه موضوع حبسزدایی خواست ملی، دینی، عقلانی و فرا قوهای است، زیرا که تورم کیفری زندانها، وضعیتی را به وجود آورده که هزینههای انسانی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و در سطح وسیعتر هزینههای کلان سیاسی را به جامعه تحمیل میکند و نه تنها زندانی، بلکه آحاد جامعه را به طور غیرمستقیم متأثر میسازد. پس حبس و زندان در رسیدن به اهدافی که برای آن در نظر گرفته شده بود، ناکام مانده و در حال حاضر کارکردهای اصلاحی و بازسازگاری اجتماعی آن با شکست مواجه شده است. در نتیجه با توجه به توالی فاسدی که حبس و حبسگرایی به دنبال داشت، قانونگذار را به یافتن راهحلی برای گریز از این بحران واداشت، به طوری که با شکلگیری جنبش حبسزدایی، سیاست جنایی کشورها به مجازاتهای جایگزین حبس روی آوردند. بنابراین قانون مجازات اسلامی مصوب 1392در راستای زدودن حبسمحوری کیفری، مجازاتهای جایگزین حبس را بیان و شرح داده شده است که در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به آن پرداخته میشود.
واژگان کلیدی: سیاست جنایی تقنینی، حبس، زندان، حبس زدایی، جایگزین حبس، قانون مجازات اسلامی
از زمانی که انسانها برای زندگی گروهی گرد هم آمدند بزه وجود داشته است. با ارتکاب یک بزه چرخهای عدالت کیفری به حرکت در میآیند، تا واکنشی در مقابل بزه ارتکابی اتخاذ نماید و با اعمال مجازات یا سایر واکنشها درصدد حفظ نظم برهم ریخته ناشی از جرم ارتکابی برآید. سابقه تاریخی اعمال مجازات و واکنش در برابر جرم همزمان با پیدایش اولین بزه میباشد. در طول تاریخ همواره انسان ها درصدد تدوین قوانینی به منظور واکنش در برابر اعمال مغایر با هنجار های پذیرفته شده و با ارزش جامعه بودند، به عبارتی دیگر همپای تحولاتی که در مفهوم، دامنه، نوع و کیفیت، «جرم» و «بزهکاری» در سدههای اخیر رخ داده و دولتها را با بزهکاری نوین که پیچیده و متفاوت از گذشته است. روبه رو کرده، «واکنش اجتماعی علیه جرم» نیز به تناسب شاهد دگرگونیهای وسیعی بوده است. در این زمان، زندان به مثابه مهمترین شکل واکنش اجتماعی علیه جرم و فرد اجرای کیفرهای اصلاح کننده، دستخوش دگرگونیهایی شده است. در ادوار بسیار دور، ضمانت اجراهای کیفری در قالب مجازاتهای شدید بدنی و ترذیلی اعمال میشد. در این دوره، مجازات بر پایه انتقام و سرکوبی مجرم استوار بود و به شکل مجازاتهای بدنی قهرآمیز به ویژه اعدام و سایر مجازاتهای غیرانسانی و خشن متظاهر شد(بهنامی: 1391، 3).
هرچند مجازات زندان از عهد کهن و باستان وجود داشته است، به دلیل استفاده محدود و جزئی از آن نمیتواند در ردیف مجازاتهای شایع آن اعصار تلقی شود. اما حبس با گذشت زمان به تدریج به عنوان مجازات وارد سیستم عدالت کیفری شد. در ابتدا جانشینی مجازات حبس، با وجود وضعیت نامناسب و رقتبار زندان، به جای مجازاتهای شدید بدنی بسیار امیدوارکننده بود، ولی به مرور اصلاحطلبان اجتماعی در جهت بهبود شرایط نامطلوب و وضعیت وخیم آن اقدامهای مهمی انجام دادند. توضیح بیشتر آن که اجرای مجازات زندان در سطح فردی و آثار آن بر مرتکب سبب پذیرش فرهنگ زندان خواهد شد، به عبارتی دیگر فضا و شرایط زندان نه تنها به بازپروری شخصیت محکوم و بازگرداندن او به اجتماع کمکی نمیکند، بلکه سبب هتک حرمت شدید و طبعا آسیبهای روحی و روانی بر زندانی و پذیرش خرده فرهنگ های موجد در زندان خواهد شد، این عوامل باعث خواهد شد مجازات حبس نه تنها تأثیری بر اصلاح مجرم و جرمزدایی نداشته باشد، بلکه حتی اسباب جرمزایی و مجرم پروری را نیز فراهم آورد. همچنین در سطح جامعه نیز دارای توالی فاسدی همچون بالا بردن نرخ تورم جمعیت کیفری و بالا بردن هزینههای دولت برای مبارزه با جرم خواهد شد. که یکی از مباحث مطرح شده امروزی، بحث ضرورت زندانی نشدن مجرمان یا به اصطلاح حبس زدایی از جرائم و مجازاتها می باشد. قانونگذار به این نتیجه رسیدهاند، که نباید در هر چیزی مجرم را به حبس و زندان محکوم کرد( کیانی: 1390، 30).
چرا که این امر نه تنها، نتیجه مطلوب که همان ممانعت از ارتکاب جرم است؛ را ندارد بلکه مضرات فراوانی هم داشته است و این باعث شده که به شیوههایی غیر از حبس به عنوان جانشین زندان متوسل شویم.
سیاست جنایی مفهومی تازه از مبارزه با جرم است. مبارزه با جرم قرن ها عبارت بود از مجازات جرم و جامعه بیش از این مجازات، وظیفه ای برای خود نمی یافت. ولی رفته رفته بر اثر پیشرفت علم و مخصوصاً روان شناسی و جامعه شناسی، رهبران جوامع دریافتند که دولت غیر از مجازات مجرمین، وظایفی دیگر نیز به عهده دارد و جرم نیز پدیدهای فردی نیست، عواملی فراوان نیز در ایجاد و ظهور مجرم دخالت دارد که باید با تدابیر علمی و اجتماعی سنجیده مطالعه شده، با آن عوامل مبارزه کرد و این مبارزه حتی اگر با توفیق کامل همراه نباشد باری موجب کاهش میزان جرم می شود.
حبسزدایی از جمله روشهایی است که قانونگذار در راستای کاهش مجازات حبس یا تبدیل به سایر مجازاتها غیر از حبس در نظر گرفته است. در حبس زدایی به این مفهوم، قانونگذار با در نظر گرفتن سیاست جنایی یک کشور و نیز با استفاده از آموزههای کیفرشناسی، راه حلها و شیوههایی را به عنوان جایگزینهای کیفر حبس- با در نظر گرفتن ملاکهایی از قبیل شدت و اهمیت جرم ارتکابی و ویژگیهای فردی و شخصیتی مجرم قبل، هنگام یا بعد از ارتکاب جرم و غیره- پیشبینی میکند که به این اقدام قانونگذار، سیاست جایگزینی تقنینی کیفر حبس میگویند. مطابق ماده 64 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92: «مجازاتهای جایگزین حبس عبارت از دوره مراقبت، خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی، جزای نقدی روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی است که در صورت گذشت شاکی و وجود جهات تخفیف با ملاحظه نوع جرم و کیفیت ارتکاب آن، آثار ناشی از جرم، سن، مهارت، وضعیت، شخصیت و سابقه مجرم، وضعیت بزهدیده و سایر اوضاع و احوال، تعیین و اجرا میشود».
از سوی دیگر امکان تبدیل حبس به مجازاتهای جایگزین به عنوان یک تکلیف قانونی به شمار میرود چرا که براساس ماده 65 مرتکبان جرایم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها سه ماه حبس «یا تا یک سال حبس با در نظر گرفتن شرایط قانونی» به جای حبس به مجازات جایگزین حبس محکوم میشوند. البته باید دقت داشت که دادگاه ضمن تعیین مجازات جایگزین، مدت مجازات حبس را نیز تعیین میکند تا در صورت تعذر اجرای مجازات جایگزین، تخلف از دستورها یا عجز از پرداخت جزای نقدی، مجازات حبس اجرا شود.
البته باید دقت داشت مقرره فوق امکان حبسزدایی توسط قانونگذار است چرا که این مقرره برای همه افراد جامعه در نظر گرفته شده است و به نوعی عمومیت دارد. برای تبیین دقیقتر موضوع باید گفت حبسزدایی جرایم به دو صورت ممکن است رخ دهد. نخست توسط قانون و دیگری توسط قضات. تفاوتی که بین این دو شیوه وجود دارد این است که اگر چه انتخاب و وضع روشهای جایگزینی قضایی نیز در حقیقت به اختیار قانونگذار بوده اما فرق شان در این است که در جایگزینی تقنینی قاضی مکلف به جایگزین کردن کیفری به جای کیفر حبس است. اما در جایگزینی قضایی، قانونگذار ضمن ابقای کیفر حبس به قاضی اختیار میدهد تا در صورت احراز شرایط و رعایت اصل فردی کردن مجازاتها، اقدام به جایگزین کردن کیفری به جای حبس.
به نظر میرسد قانون جدید دست قاضی را برای تخفیف باز گذاشته و ممکن است باعث شود ضمانت اجرایی مجازات کاهش یابد، اما از طرفی نیز بنای تدوین کنندگان قانون حبسزدایی بر کاهش تعداد زندانیان و کاستن مجازات قرار گرفته است. با توجه به هزینههای سنگینی که زندانیکردن مجرمین بر دوش دستگاه قضا میگذارد، قانون جدید مجازات اسلامی میتواند از طریق مجازات جایگزین حبس، از این هزینهها بکاهد. کاهش جمعیت کیفری زندانها، کاهش هزینه نگهداری زندانیان، تلاش برای نگهداری کانون خانوادهها از نقاط مثبت قانون جدید مجازات اسلامی است.
در هر جامعه بایدها و نبایدها(هنجار) را قوانین و مقررات مشخص میکنند که این قوانین ضمن ایجاد نظم عمومی می بایست متضمن حقوق و آزادی های افراد نیز باشد. در همه نظام های حقوقی یکی از مهمترین عکسالعملهای مجازات حبس می باشد. اما از نظر یافته های جرم شناختی حبس هر چند یکی از مهمترین و اساسی ترین مجازات می باشد. متاسفانه در اغلب موارد آثار سوء بر جمعیت کیفری دارد با توجه به اینکه قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 اخیر التصویب بوده لازم است تا در این خصوص به بررسی و نقد این موضوع ضمن تغییرات بنیادی و نوین صورت پذیرد که میزان مجازات ها و مواد متعدد قانون مذکور که مورد بازنگری قرار گرفته با رویکردهای جدید جرم شناختی در مکاتب مختلف که پرهیز از حبس و کاهش آن توسط دانشمندان توصیه شده تا چه اندازه مطابقت یا مغایرت دارد، چرا که با توجه به رویکردهای قانونگذار برای حفظ حقوق افراد و نظم عمومی در پرتو قانون مجازات اسلامی جدید به این مسئله پرداخته شود. به طور کلی این محقق در نظر داشته تا ضمن بررسی و واکاوی قانون مجازات اسلامی به این نتیجه برسد که آیا قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در خصوص حبس زدایی نوآوری هایی را پیش بینی کرده و سیاسیت جنایی تقنینی جمهوری اسلامی ایران در خصوص حبس زدایی چه نهادهایی را تاسیس کرده است.
در خصوص موضوع فوق با توجه به جدید بودن قانون مجازات اسلامی تاکنون در این خصوص هیچ گونه سابقه ای وجود ندارد، ولی در خصوص موضوعات مشابه با این عنوان کارهایی انجام گردید که به عنوان مثال به صورت مختصر به برخی از آنها اشاره ای خواهیم کرد:
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1-بیان مسئله:
یکی از پدیده های خانوادگی که امروزه مورد توجه محققان قرار گرفته است اعمال خشونت در خانواده می باشد. غیرعادی بودن روابط بین زن و شوهرها به لحاظ ارزش های فرهنگی و قوانین و مقررات موجود مسأله ای است که حیات خانواده و جامعه را تهدید می کند. یکی از مصادیق عینی رابطه غیرعادی و نامتعارف، خشونت در خانواده است. پدیده ای شایع است و به عنوان یک مشکل اجتماعی جدی مطرح خشونت خانوادگی را میتوان مجموعه ای از رفتارها معرفی کرد که فرد برای کنترل رفتارها و احساسات فرد دیگر بدانها متوسل می شود خشونت خانوادگی مخصوص جامعه یا طبقه خاصی نیست بررسی ها نشان می دهد که خشونت و بدرفتاری نسبت به همسر در بسیاری از کشورهای جهان حتی در کشورهای پیشرفته می باشد. خشونت جنبه بسیار مهمی از عملکرد روان شناختی و زندگی اجتماعی انسان هاست که اثراتی عمده بر سلامت جسم و روان فرد پرخاشگر و قربانی دارد. خشونت علیه زنان یا همسرآزاری رفتاری آزاردهنده است که توسط
شوهر علیه زن در محیط خلوت خانواده و به دور از چشمان افراد جامعه و اغلب به صورت پنهانی به وقوع می پیوندد که با بجای گذراندن عوارض جسمی و روانی در فرد آزاردیده باعث تبعات جبران ناپذیر اجتماعی نیز می گردد. خشونت علیه زنان در خانواده ممکن است به صورت جسمی(ضرب و شتم)، یا سوء رفتار روانی(تحقیر و تمسخر دائمی و فحاشی مکرر و …)، یا اجتماعی(ممنوعیت ملاقات با دوستان و خویشاوندان، حبس کردن در خانه و …) و یا جنسی رخ دهد.
امروزه خشونت علیه زنان مرزهای فرهنگی، تحصیلی و شغلی را درنوردیده، به طوری که شاهد انواع خشونت از طرف مردان بر زنان در تمامی مقاطع تحصیلی و شغلی هستیم و با مراجعه به جراید کثیرالانتشار، دادگاه های خانواده، مشاهدات تجربی و مروری بر اخبارهای رسمی و غیررسمی می توان به روند رشد فزاینده این پدیده پنهان در مناطق مختلف کشور پی برد. قربانیان خشونت خانوادگی که اکثریت قریب به اتفاق آنها زنان هستند، اغلب مورد تهدیدهای جانی، تجاوز جنسی و محرومیت اقتصادی قرار می گیرند و به کودکان و متعلقات آنها صدمات زیادی وارد می شود. اثبات وجود این سیستم کنترل، امری بس مشکل است و اغلب از چشم افراد بیرون از خانواده پوشیده می ماند، چرا که قربانیان آن به واسطه ترس از انتقام جویی، شهامت بازگویی آن را برای هیچ کس ندارند. این گونه رفتارها اغلب به
این مطلب را هم بخوانید :
گونه ای توسط فرد متخاصم انتخاب و طراحی می شوند تا بتوانند فرد دیگر را تحت سلطه و کنترل نگاه دارند. به عبارت دیگر، فرد متجاوز از کنترل خارج شده و درصدد کنترل کردن دیگری است. خشونت علیه زنان پیامدهای مخربی به خصوص در سطح خانواده دارد. بر اساس تحقیقات انجام شده، 25درصد از زنانی که دست به خودکشی می زنند در طول زندگی شان مورد ضرب و شتم قرار گرفته اند. نگاهی کوتاه به زندگی زنان خشونت دیده بیانگر این امر است که فرزندان آن ها به شدت دارای مشکلات و نابهنجاری های رفتاری مانند منزل گریزی، پرخاشگری، افسردگی و بی اعتنایی نسبت به