پایان نامه مطالعه تطبیقی اصل شخصی بودن مجازاتها در فقه امامیه

2-3مبحث دوم:استثناءات بر اصل شخصی بودن مجازات ها………………………………………………………………………..87

2-2-1گفتار نخست:عاقله………………………………………………………………………………………………………………………..87

2-2-1-1مفهوم……………………………………………………………………………………………………………………………………..87

2-2-1-2مصادیق عاقله…………………………………………………………………………………………………………………………..88

2-2-1-3تکلیفی و وضعی بودن عاقله………………………………………………………………………………………………………92

2-2-2گفتار دوم:مسئولیت بیت المال………………………………………………………………………………………………………..96

2-2-3گفتار سوم:مسئولیت اشخاص حقوقی………………………………………………………………………………………………98

2-2-3-1مفهوم شخصیت حقوقی…………………………………………………………………………………………………………….98

2-2-3-2 دیدگاهها در قبال مسئولیت شخصیت حقوقی……………………………………………………………………………100

2-2-3-3جایگاه مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حقوق ایران……………………………………………………………106

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………….113

پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………………………114

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………………………115

چکیده

اصل شخصی بودن مجازاتها،بیانگر این مطلب است که هرکس تنها خود مسؤل عواقب عمل خویش است واگر شخصی مرتکب جرمی می شود،فقط وی مجازات می شود وخانواده وبستگان اومورد مؤاخذه ومجازات قرار نمی گیرند .این مطلب تحت عنوان « قاعده وزر»درفقه مطرح شده است که مبتنی بر آیاتی از قرآن کریم تحت این عبارت :”وَلاتَزِرُ وازِرَه وِزرَاُخری”که به طورمکرّردرچند سوره ذکر شده است،بیانگراهمیّت دادن دین مبین وهدایتگراسلام به مسؤلیّت شخصی افراد در برابراعمال آنها می باشد لذاقاعده ی فقهی وزر، منطبق براصل شخصی بودن مجازاتها می باشد ویکی از مبانی شرعی این اصل به شمار می رود.

یکی از خصایص نظام کیفری اسلام،حاکمیّت اصل شخصی بودن مجازاتها ست.باتوجه به اهمیتی که نظام اسلامی برای آزادی فردی وامنیت قضایی قائل است،قبول مسؤلیت شخصی اجتناب ناپذیر است.این اصل یکی ازعناصرجوهری کیفردراسلام قلمدادمی شودودارای ریشه های قرآنی است. مطابق اصل شخصی بودن مجازاتها،فقط شخص مجرم به مجازات عمل خویش می رسدونتایج جرم او تنها متوجه وی می شودولاغیر،امّادربعضی مواردممکن است باتوجه به عملکردمجرم وشرایط وی به دلایلی،مجازات عمل مجرمانه وی گریبانگیر دیگران شودکه تحت عنوان استثنائات این قاعده ی فقهی یا اصل حقوقی(عاقله،مسؤلیت بیت المال،مسؤلیت اشخاص حقوقی)از آن یاد شده است.

کلیدواژه ها:مسؤلیت-شخصی بودن مجازات-عاقله-شخصیت حقوقی-دیه بربیت المال

مقدمه

اصل شخصی بودن مجازات ها مبتنی است بر این حقیقت که هر شخص  به خاطر آنچه کرده است فقط خودش مسئول می باشد ومجازات می شود.لذا در دین اسلام اصل مذکور یکی از قواعد فقهی به شمار می رودکه تحت عنوان قاعده وزر مطرح شده است. و در قانون مجازاتها، تنها شخص مجرم ،مسئولیت کیفری پیدا می کند به جز موارد ی که تحت عنوان استثنائات قاعده وزر از آن نام برده شده است.

در کتب فقهی قدما ومتاخرین هر جا به قاعده ی مزبور استناد شده،دقیقاً به متن آیه ی “ولا تزروازره وزر اخری”تمسک نموده شده است، بعنوان مثال در کتاب شرح لمعه ی شهید در مبحث قصاص ورهن به این قاعده استناد شده که درمباحث بعدی در مورد کاربرد آن در فقه صحبت شده است. این قاعده در حقوق امروزی تحت عنوان اصل شخصی بودن مجازات ها  از اهمیت خاصی برخوردار است و یکی از عناصر جوهری اسلام می باشد که بعد از انقلاب کبیر فرانسه نیز در حقوق کیفری کشورهای اروپایی رسوخ کرد.لذا دانشمندان اسلامی وغربی و حقوقدانان کشور ما در تالیفات و آثار خود در باب تاریخچه ی تحول مقرارت کیفری و مسئو لیت جنایی از آن یاد کرده اند.

دراین نوشته سعی شده است ابتداء در بخش نخست مفهوم مسئولیت وانواع آن روشن شود و اصل شخصی بودن  مجازاتها  را با مفاهیم  نز دیک تبیین گردد و پیشینه ی تاریخی  این اصل  در دوران قدیم  ودر حقوق امروزی  بررسی گردد.مبحثی نیز در مورد اصول حاکم بر مجازاتها  به جایگاه این قاعده  پرداخته شده است.سپس مبانی شرعی و فقهی قاعده ی مزبور بیان گردیده است ونمونه های کاربردی فقهی این اصل ذکر شده و استثنائات آن تحت سه گفتار ،عاقله ،مسئولیت بیت المال ونیز مسئولیت اشخاص حقوقی بطور مفصل بیان گردیده است. در نهایت به نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات و ذکر منابع  پرداخته شده است.در هر حال در حد توان تلاش بران بوده که با مطالعه و تحقیق د ر مورد اهمیت این قاعده در فقه امامیه  و کاربرد آن در قانون مجازاتهای اسلامی  و نیز تطبیق آن با حقوق کیفر ی امروز درایران  به جایگاه آن د رنظام کیفری اسلام بیشتر پی ببریم.

الف) اهمیت موضوع : یکی از خصایص نظام کیفری اسلام حاکمیت اصل شخصی بودن مجازاتها است ، با توجه به اهمیتی که نظام اسلامی برای آزادی فردی و امنیت قضائی قائل است،قبول مسئولیت شخصی اجتناب ناپذیر است.این اصل یکی از عناصر جوهری کیفر در اسلام قلمداد می شود و دارای ریشه های قرآنی است که اهمیت موضوع را بیشتر می کند. قابل توجه است که نظام قضائی اسلام حدود دوازده قرن قبل از مغرب زمین  وبا نزول آیاتی چند از قرآن مجید از جمله تکرار این آیه شریفه “وٌلا تّزِِِِر واِزرَه ِوزرَ اُخری”در پنج سوره از کتاب آسمانی ما مسلمانان ،این اصل مترقی را پذیرفته و به آن عمل نموده است. امام علی (ع) نیز پس از ضربت خوردن در بستر شهادت با سفارش به امام حسن و امام حسین(علیهماالسلام ) در خصوص اینکه تنها باید قاتل من کشته شود ولا غیر،به اصل شخصی بودن کیفر در اسلام اهمیت زیادی داده است.

ب) اهداف تحقیق: هدف از تحقیق این موضوع اینست که با توجه به اصل شخصی بودن مجازاتها و بررسی جایگاه این اصل در قوانین حاکم بر جامعه ی اسلامی ،به اهمیت کاربرد این قاعده در قوانین و مجازاتهای اسلامی پی ببریم. ونیزبا اگاهی به استثنائات این قاعده،در درجه نخست ،مسئولیت کیفری عملکرد اشخاص را متوجه  خود افراد بدانیم ودر موارد استثناء ،  برای ایجاد نظم وانضباط عمومی جامعه ،ناگزیر اشخاص دیگر که در قالب استثنائات این اصل از آن یاد می شود ،مسئول بدانیم. از دیگر اهداف این مطالعه و پژوهش،تطبیق اصل شخصی بودن مجازاتها (قاعده وزر) به عنوان یک اصل فقهی با حقوق کیفری امروزی بخصوص در ایران  و در دیگر کشورها می باشد، که با جمع اوری اطلاعات لازم در این مورد و اشاره به این مطلب که در دوران گذشته با ستان و حتی قبل از اسلام در اکثر کشورها از جمله ایران مسئولیت جمعی برای مجازات افراد گناهکار و مجرم مطر ح بوده اما در صدر اسلام ودر کتاب مقدس قران از همان ابتداء به بیان آیه ی :”وَ لا تَزِرُ وازِرَهً ِوزرَ اُخری” مسئولیت کیفری اشخاص و اصل شخصی بودن مجازاتها تصریح شده است و خط بطلان بر مسئولیت جمعی در قبال جرم اشخاص کشیده شده است.

ج) روش تحقیق : روش کتابخانه ای بوده وبا لحاظ این روش در ابتداء به گرد آوری داده ها وسپس تجزیه و تحلیل آن ها خواهیم پرداخت.

د) پرسش های تحقیق : در مطالعه تحقیقی اصل شخصی بودن مجازاتها با پرسش هایی روبرو هستیم از جمله:

1- جایگاه اصل شخصی بودن مجازاتها در حقوق کیفری اسلام چگونه است؟

2- استثنائات اصل شخصی بودن مجازاتها در حقوق کیفری اسلام کدام است؟

ی) فرضیه ها: در این رساله با فرضیه ها یی روبرو می شویم از جمله :

1- جایگاه اصل شخصی بودن مجازاتها در حقوق اسلام با تکیه بر مبنای فقهی و قواعد اصولی ، متقن و مستحکم می باشد.

2- عا قله و پرداخت دیه از بیت المال در زمره ی استثنائات اصل شخصی بودن مجازات ها می با شد.

و) سازماندهی تحقیق :

در این رسا له، پس ازمقدمه ، محتوای تحقیق را در دو فصل در بخشهای مختلف ذکر نمودیم.

ابتداء در فصل نخست به توضیحاتی در مورد مفاهیم پرداخته و در گفتار نخست این فصل به واژه شناسی ودرگفتار دوم به مقایسه اصل شخصی بودن مجازاتها با مفاهیم نزدیک ودر مبحث دوم این فصل به پیشینه تاریخی اصل در دوران قدیم و نیز در ادیان الهی و پس از آن در حقوق امروزی پرداخته شده است.

در مبحث سوم این فصل به اصول حاکم بر مجازاتها در پنج گفتار اشاره شده است که در گفتار نخست ، اصل قانونی بودن جرایم و مجازاتها ودر گفتار دوم ، اصل تناسب مجازاتها ودر گفتار سوم اصل تساوی مجازاتها ودر گفتار چهارم ، اصل فردی کردن مجازاتها ودر گفتار پنجم ، اصل شخصی بودن مجازاتها، مطالبی بیان شده است.

در فصل دوم این رساله ، مبانی شرعی و نمونه های کاربردی فقهی اشاره شده که در دو گفتار به آن پرداخته شده است . در گفتار نخست، مبانی شرعی که عبارتند از : آیات ،روایات، اجماع وعقل ودر گفتار دوم ، نمونه های کاربردی فقهی بیان گردیده است.

درمبحث دوم ، استثنائات بر اصل شخصی بودن مجازاتها در سه گفتار تبیین گردیده است. در گفتار نخست این بخش به مفهوم عاقله و مصادیق آن و نیز تکلیفی و وضعی بودن عاقله و رویکردهای آن مطالبی بیان شده است.

در گفتار دوم ، به دومین مورد استثناء این قاعده ،یعنی مسئولیت بیت المال و مصادیق آن پرداخته شده است.

در گفتار سوم ، مسئولیت اشخاص حقوقی بیان گردیده که در این قسمت ابتداء مفهوم شخصیت حقوقی روشن گردیده ،سپس به دیدگاه هایی در قبال مسئولیت شخص حقوقی و پس از آن درقسمت پایانی به جایگاه مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حقوق ایران پرداخته شده است.در نهایت به نتیجه گیری و پس از آن به ارائه ی پیشنهادات در مورد موضوع تحقیق پرداخته می شود.

جا دارد از عزیزانی که مرا در گرد آوری مطالب این رسا له راهنمایی کردند ،جناب آقای دکتر مجیدی به عنوان استاد راهنما وجناب آقای دکتر ذوالفقاری استاد مشا ور کمال قدر دانی و تشکر را بنمایم.

با تشکر: ابوالفضل رمضان قربانی خرداد ماه 1393

فصل اول

مفاهیم، پیشینه و درآمدی بر اصول حاکم بر مجازات ها

https://urlscan.io/result/3a61832f-7151-47ac-849e-ef71395a03d1/

فصل نخست:مفاهیم، پیشینه و درآمدی بر اصول حاکم بر مجازات ها

1-1مبحث نخست: مفاهیم                                                                                       

دراین قسمت مفهوم اصل شخصی بودن مجازاتها وپس از آن مفهوم مسئولیت وانواع آن ذکر می گردد.

1-1-1گفتار نخست: واژه شناسی 

درگفتارنخست به تییین واژه های شخصی بودن ،مسئولیت اشخاص حقوقی ، عاقله ،شخصیت حقوقی پرداخته شده است.

1-2-1-1 اصل شخصی بودن مجازات ها

قبل از برقراری نظام های جدید جزایی، مسئولیت مجرمین عملاً اعضاء خانواده و بستگان آنان را نیز در بر می گرفت. وقتی شخصی مرتکب جرمی خطرناک می شد – مخصوصاً وقتی اقدامی علیه جان سلطان یا امنیت کشور به عمل می آورد- نه تنها خود او را به سختی مجازات می کردند، بلکه اعضاء خانواده یا سایر اقوام نزدیک او را هم زندانی می نمودند و شکنجه می دادند تا اطلاعات لازم را درباره فعالیت ها و مقاصد شخص مجرم به دست آورند. گاهی اوقات هم نه به خاطر کسب اطلاعات، بلکه صرفاً به علت حس انتقام جویی کلیه ی اعضای یک خانواده به آتش جرمی که یک نفر مرتکب شده بود، می سوختند. در کشورهای «حقوق مدرن» به همراه انقلاب فرانسه، اصل شخصی بودن مجازات ها پذیرفته شد و در موارد قانون اساسی، یا قوانین جزایی عادی، منعکس گردید. در کشور ما هم ماده 7 آئین دادرسی کیفری چنین مقرر می داشت: «تعقیب امر جزایی و حفظ حقوق عمومی فقط نسبت به مرتکب جرم و کسانی خواهد بود که شرکت در آن جرم داشته اند.»

با این وصف شخصی بودن مجازات ها که در حقوق کشورهای جدید پذیرفته شده، در عمل فرضی غیر واقعی و استعاره ای بیش نیست. زیرا که آثار محکومیت مجرم، بالاجبار به اعضاء خانواده او سرایت می کند و در سرنوشت آنان مؤثر واقع می شود. نان آوری که به مجازات زندان محکوم می شود، توانایی تأمین معاش خانواده خود را نخواهد داشت. همین طور حکم محکومیت مجرم به پرداخت جریمه از نظر مالی وضع اعضاء خانواده او را عرض می کند. از طرف دیگر، تسری آثار حکم محکومیت به خانواده مجرم به مسائل مالی محدود نمی شود، زیرا از نظر معنوی هم اعضاء خانواده و خویشاوندان مجرم رنج می برند. همسر و پسری که شوهر و پدر آنها در زندان به سر می برد، علاوه بر رنج روانی زیادی که شخصاً تحمل می کنند، عملاً با واکنش نامساعد مردم جامعه مواجه هستند و هرچند این امر در کشورهای پیشرفته از نظر صنعتی که به مسئولیت شخصی افراد و «فردیت» اعضاء جامعه تکیه بیشتر می کند، اهمیت کمتری دارد ولی در این کشورها هم واقعیتی انکارناپذیر است.

علاوه بر آنکه تأثیر مجازات ها بالاجبار و به طور غیرمستقیم به اعضاء خانواده و گاه سایر اقوام شخص مجرم سرایت می کند، در مواردی هم تسری آثار محکومیت مجرم به افراد غیرمجرم مستقیماً مورد حکم قانون یا رویه قضایی قرار گرفته است. فرضاً وقتی یک شرکت تجارتی به علت تخلف عده ای از مدیران خود برای مدتی از فعالیت تجاری منع می شود، یا به طور کلی منحل می گردد، سهامداران بی گناه شرکت[1] هم اجباراً از این ممنوعیت موقت یا دائم صدمه می بیند. وقتی مجرمی به پرداخت جریمه مالی محکوم می شود و قبل از پرداخت آن فوت می کند، معمولاً جریمه از اموال او پرداخت می شود و بدین ترتیب در میزان مالکیت ورثه نسبت به اموال متوفی تغییراتی به وجود می آورد.

پایان نامه مفاد و قلمرو قاعده احسان در فقه امامیه؛ قانون مدنی

2-8-1- قاعده لا ضمان علی المستعیر…………………………………………………………………………………..63

2-8-2 – رابطه قاعده احسان و لاضمان علی المستعیر………………………………………………………………66

فصل سوم: احسان در آثار و نوشته­های حقوقی    …………………………………………………..68

    3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………..69

    3-2- تعریف احسان……………………………………………………………………………………..69

    3-3 – عناصر مفهومی احسان…………………………………………………………………………..70

    3-4- آثار احسان…………………………………………………………………………………………73

                                                           فهرست

3-4-1- امتیازات محسن در قبال محسن الیه…………………………………………………………………………..73

3-4-2- تعهدات محسن در قبال اشخاص ثالث………………………………………………………………………74

3-4-3 – صحت عمل حقوقی محسن…………………………………………………………………………………..75

    3-5 – احسان و حسن نیت……………………………………………………………………………..75

3 – 5 – 1 – مفهوم حسن نیت……………………………………………………………………………………………..76

3- 5-2 – رابطه قاعده احسان و مفهوم حسن نیت……………………………………………………………………77

فصل چهارم: احسان در قانون…………………………………………………………………………….80

    4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………..81

    4-2 – احسان در قانون اساسی………………………………………………………………………..81

    4-3 – احسان در قانون مدنی…………………………………………………………………………82

4-3-1- نیکی به دیگران……………………………………………………………………………………………………82

4-3-2- عمل متعارف و عقلایی………………………………………………………………………………………….96

4-4- احسان در قانون مسؤولیت مدنی……………………………………………………………..98

    4-5 – احسان در قانون مجازات اسلامی……………………………………………………………99

4-5-1- عمل متعارف و عقلایی………………………………………………………………………………………….99

4 -5-2- نیکی به دیگران…………………………………………………………………………………………………110

                                                            فهرست

    4-6- احسان در قانون تجارت………………………………………………………………………111

4-6-1- نیکی به دیگران………………………………………………………………………………………………….111

4-6-2- عمل متعارف و عقلایی………………………………………………………………………………………..112

    4-7- قلمرو احسان در قوانین مورد بررسی……………………………………………………..113

4-7-1- رفع ضمان از ذمه محسن………………………………………………………………………………………114

4-7-2- اثبات ضمان بر ذمه محسن الیه و طرف مقابل عمل محسنانه………………………………………..115

4-7-3 – اباحه تصرف در مال و جسم دیگران……………………………………………………………………..116

4-7-4 صحت عمل حقوقی محسن……………………………………………………………………………………117

فصل پنجم: نواقص و خلأهای احسان در قانون……………………………………………………118

    5-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………119

    5-2- نواقص احسان در قانون………………………………………………………………………119

5-2-1- نواقص احسان در قانون مدنی……………………………………………………………………………….119

5-2-2 – نواقص احسان در قانون مجازات اسلامی………………………………………………………………..126

    5-3 – خلأهای احسان در قانون………………………………………………………………….. 127

جمع­بندی و نتیجه­گیری………………………………………………………………………………….130

فهرست منابع و مراجع…………………………………………………………………………………….133

مقدمه

قوانین مصوب جمهوری اسلامی ایران دارای مبنای فقهی بوده و از فقه امامیه اقتباس گردیده است. بدین ترتیب قوانین می­بایست مطابق با هنجارهای شرعی باشد و قانون­گذار حق ندارد قانونی وضع کند که مخالف موازین شرعی است. لذا قانونی که وضع می­شود یا باید منطبق با قوانین مقرر در شرع باشد و یا دست کم مخالفتی با آن نداشته باشد(اصل چهارم ق.ا.). در این مسیر قانون­گذار باید در هر موضوعی احکام شرعی مربوط به آن را استخراج کند و با توجه به آن قانون وضع کند. علی­رغم غنای آثار فقهی، قانون­گذار در بسیاری از

https://urlscan.io/result/50c3a01e-5f17-4c9d-8089-158f0c3f9219/

 موارد از این منبع عظیم نتوانسته به درستی و به­طور کامل بهره بگیرد و احکام آن را آن­طور که باید و شاید منعکس کند. حل مسایل یاد شده و وضع قوانین جامع، مستلزم این است که ابتدا احکام مقرر در شرع مورد مداقه قرار بگیرد و در هر موضوعی تمامی مصادیق و موارد مربوط به آن احصا شود و پس از دستیابی به درست­ترین پاسخ، گزینه منتخب، مبنا و معیار قانون قرار گیرد. این رسالت بر عهده فقها، حقوقدانان و قانون­گذاران و همه­ی صاحب نظران و پویندگان راه فقه است. در راستای عمل به رسالت یاد شده، نگارنده فرصت را مغتنم شمرده و درصدد است احکام فقهی قاعده احسان را که در حقوق و قانون بازتاب ناقصی داشته وبه­طور دقیق و کامل تبیین نگردیده است، مورد بررسی قرار داده و نواقص آن را شناسایی کرده و خلأهای موجود در این خصوص را پوشش دهد. به منظور دستیابی به این مهم ابتدا به تبیین قاعده احسان در فقه پرداخته می­شود و پس از تعیین جایگاه درست آن در فقه و شریعت، کم و کیف انعکاس آن در حقوق و پس از آن در قوانین موضوعه بررسی می­گردد. در نهایت نواقص و خلأهای این قاعده در قانون مورد شناسایی قرار گرفته و معیاری درست برای رفع آن ارائه می­شود.

تعریف مسأله

قاعده احسان در قواعد فقهی به طور مستقل مطرح شده و در مباحث فقهی نیز به طور گسترده مورد استناد قرار گرفته است. ولی این قاعده و احکام آن در قانون مدنی به صورت ناقص و پراکنده منعکس شده است که از آن جمله می توان به ماده 306، 168 و … اشاره کرد. با وجود این که در قانون مدنی به موجبات ضمان قهری اشاره شده، اما در مورد عوامل رافع ضمان قهری از جمله احسان به طور صریح  سخنی به میان نیامده است. در قانون تجارت نیز در مبحث حق العمل­کاری(ماده 362) و قرارداد حمل و نقل (ماده 385) به مصادیقی از این قاعده اشاره شده است. در قانون مجازات اسلامی 1392 نیز نسبت به بیان این قاعده نقص وجود دارد زیرا در مواد 497، 509، 510 و 514 این قانون مصادیقی از قاعده احسان بیان شده است لکن در خصوص تعریف و شرایط احسان بحث مستقل و مستوفاتی دیده نمی­شود. این نواقص باعث اختلاف نظر بین حقوقدان­ها شده است که به عنوان مثال می­توان به اختلاف نظرات ایشان در خصوص مخارج اداره کننده فضولی مال غیر و وضعیت عقودی که شخص مزبور از طرف مالک منعقد می­کند اشاره داشت.

سؤال­های اصلی تحقیق

سؤال نخست: منشأ اختلاف نظرهای فقهی در مورد مفاد و قلمرو قاعده احسان چیست؟

سؤال دوم: موارد نقص یا سکوت قانون­گذار و راه کارهای فقهی آن در مبحث قاعده احسان چیست؟

فرضیه­های اصلی تحقیق

برداشت­هایی که از قاعده احسان در کتب فقهی وجود دارد کم و بیش دارای تفاوت­هایی است. این امر نشان می­دهد که فقها دارای اختلاف نظرهایی در این خصوص می­باشند. برای روشن شدن جایگاه این قاعده باید با شاخصی درست به تبیین نظرات ایشان پرداخت. دلیل اختلاف نظرهای فقهی، تفاوت برداشت­های ایشان از مفهوم احسان  و قلمرو مفهومی آن است.

درقوانین فعلی ایران نیز، تعریف جامع و مانعی از احسان صورت نگرفته است و  و آثار و احکام آن به طور مستقل ذکر نشده است: در قانون مجازات اسلامی در مورد اتلاف و تسبیب که در نتیجه احسان

پایان نامه ولایت اب وجد بر صغیر درنکاح وطلاق

فرضیه تحقیق.. 4

فصل اوّل: مفاهیم و کلیات/5

گفتار اول: مفاهیم. 6

1- معنای ولی. 6

ولی درلغت: 6

ولی در اصطلاح.. 7

2- معنای نکاح. 8

نکاح در لغت… 8

نکاح در اصطلاح.. 10

3- معنای متعه. 12

متعه در لغت… 12

متعه در اصطلاح.. 13

متعه در صدر اسلام. 14

4- معنای صغیر. 15

صغیر در لغت… 15

صغیر در اصطلاح.. 16

5- معنای اب.. 16

اب در لغت و اصطلاح.. 16

6- معنای جد. 17

جد در لغت و اصطلاح.. 17

7- معنای ثیب.. 18

ثیب در لغت… 18

ثیب در اصطلاح.. 19

8- معنای باکره 20

باکره در لغت… 20

باکره در اصطلاح.. 21

9- معنای بلوغ. 22

بلوغ در لغت… 22

بلوغ در اصطلاح.. 24

علامات بلوغ. 25

10- معنای مجنون. 26

جنون در لغت… 26

جنون در اصطلاح.. 27

11- معنای طلاق. 27

طلاق در لغت… 27

طلاق در اصطلاح.. 28

گفتار دوم: کلیات.. 29

1- اقسام ولایت… 29

2- موارد ولایت اب و جد بر صغیر. 31

فصل دوم: ادله ولایت اب وجد/33

گفتار اول. 34

ادله ولایت اب و جد از دیدگاه قرآن کریم. 34

گفتار دوم 37

ادله ولایت اب و جد از دیدگاه روایات و فقهاء امامیه. 37

1- قول اول: ولایت بر صغیرین قبل از بلوغ. 37

فرع: ولایت برصغیره ثبیه، مطلقه بیوه 40

2- قول دوم:  ولایت بر صغیرین  پس از بلوغ. 41

1. نفی اعتبار رضایت صغیرین.. 41
2. تفصیل بین دختر و پسر. 47
3. اعتبار رضایت صغیرین پس از بلوغ. 48

نتیجه. 55

3. قول سوم: ولایت بر صغیرین مجنونین.. 56
4. جنون عارض پس از بلوغ. 56

فرع: مجنونه، ثیّبه، مطلّقه، و بیوه 59

2. اعتبار رضایت پس از بهبودی.. 59
3. انتقال ولایت به دیگری. 60

قول اول: جواز انتقال ولایت… 60

قول دوم: تفصیل بین صغیر و مجنون. 62

قول سوم: جواز عدم انتقال ولایت… 62

5. ولایت حاکم. 64

1- موارد عضل.. 65

2- ولی کافر، دیوانه، غایب مرده باشد. 66

3. در موارد جنون منفصل.. 67

4ـ مولی علیه مبذّر باشد. 68

تذکر. 71

فصل سوم: بررسی آراء فقهاء امامیه در مسئله نکاح و طلاق صغیر و صغیره/72

اهمیت ازدواج. 73

آراء و اقوال فقهاء امامیه در مسئله نکاح  و طلاق در صغیر و صغیره 75

گفتار اول: آراء و اقوال فقهاء امامیه در عقد صغیر و صغیره 76

فرع: صغیره ثبیه. 81

ادله و اقوال فقهاء امامیه در طلاق صغیر. 82

طلاق.. 82

حق طلاق.. 83

قول دوم: ادله و اقوال فقهاء امامیه در طلاق صغیر. 84

ادله عدم جواز طلاق ولی از صغیر. 86

1. اجماع. 86
2. استصحاب بقاء زوجیت… 86
3. عدم ثبوت ملازمه بین صحت نکاح و صحت طلاق.. 86
4. روایات… 87

فصل چهارم: شرایط ولایت اب و جد و موارد سقوط آن/90

گفتار اول: شرایط ولایت اب وجد بر صغیرین.. 91

1. اسلام. 92

ادله. 93

1. آیات… 93
2. روایات… 94
3. اجماع. 94
4. بلوغ. 95
5. عقل وهوشیاری.. 96
6. حریت… 98
7. عدالت… 99
8. مصلحت و عدم مفسده 100

گفتار دوم: مصلحت وعدم مفسده 101

اقوال علماء. 101

1. اصل.. 105
2. اجماع. 105
3. عمومات لاضرر. 106
4. نصوص…. 107

5- نفی ضرر و حرج. 109

6- روایات… 111

روایات دسته اول. 111

روایات دسته دوم. 112

7- نتیجه بحث… 114

1ـ صحت و ثبوت خیار برای دختر مطلقا 115

2ـ بطلان عقد. 115

https://urlscan.io/result/0cc1518e-7dad-4fdb-82c6-bc975283dc89/

3ـ تفصیل.. 115

معنای کفو چست؟. 116

1.اسلام. 117

2. ایمان. 117
3. دارایی.. 118

4- پاک دامنی.. 120

5- خوش اخلاقی.. 122

6- شرافت خانوادگی.. 122

9- حکم ازدواج با غیرکفو. 123

جمع بندی. 126

فهرست ماخذ و منابع. 127

} بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ { الحمد للّه رب العالمین و الصلوه و السلام على نبیّنا و آله الطیبین الطاهرین و لا سیّما بقیّه اللّه فی الأرضین و اللعنه الدائمه على أعدائه و أعدائهم أجمعین‏ الی یوم الدین.

مقدمه

 طرح تحقیق

بر اساس توحید ربوبی، ولایت تکوینی و تشریعی از آن خدا است و او است که بر تمام مخلوقات ولایت و استیلاء دارد یعنی همان طور که خداوند متعال، خالق و موجد موجودات است، مدبر و سرپرست آنها هم هست؛ در نهایت، این تدبیر و تربیت و اراده ی امور، در سایر موجودات غیر از انسان تکوینی است، اما تدبیر امور و هدایت انسان، علاوه بر هدایت تکوینی، تشریعی نیز می باشد؛ یعنی مجموعه قوانینی از طرف خداوند متعال برای انسان قرار داده شده که بر اساس آزادی و اختیار، عمل‌ می‌نماید.

از طرفی دیگر، وظیفه ی هر مکتب تشریعی الهی، تنظیم امور مکلفین به نحوی است که سعادت افراد تضمین کند، که از جمله آنها، برنامه ای برای شروع زندگی مشترک و تشکیل نهاد مقدس خانواده و چگونگی انتخاب همسر است. ازدواج یکی از مهمترین ارکان زندگی بشر بلکه سبب تکامل و تناسل است.

حضرت رسول اکرمi می‌فرمایند«مَا بُنِیَ فِی الْإِسْلَامِ بِنَاءٌ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَعَزُّ مِنَ التَّزْوِیجِ.»[1] نزد خداوند متعال، هیچ بنایی در اسلام محبوت تر و عزیز تر از ازدواج بنا نشده است.

از اساسی و ابتدایی ترین نیازهای انسان، خواست جنسی است که از سوی ضامن تداوم نسل اوست و از سویی دیگر تنهایی او را درمان می­کند و نیاز های عاطفی وی را پاسخ می‌دهد قرآن کریم برای ما نقل می‌کند که خداوند متعال بلافاصله پس از آفرینش حضرت آدمa همسرش حضرت حواc را آفرید تا مایه آرامش قلب و آسایش روان او باشد.[2]

حاصل پیوند زن و مرد نهاد خانواده است، اجتماعی کوچک اما بنیادین که زیر بنای اجتماع بزرگ بشری خواهد بود این فساد و صلاح خانواده ها است که موجب فساد یا صلاح جامعه  می‌شود.

پس از مدتی این جامعه کوچک دو نفر، اعضای جدیدی را می‌پزیرد، فرزندانی که در همین چهار چوب رشد می­کنند، تربیت می شوند و آینده را رقم می­زنند، از این رو خانواده در همه مکاتب و دیدگاه ها، نقش مهمی را به عهده دارد، یک خانوداه موفق و استوار، غرایز طبیعی مرد و زن را سیراب می‌کند، آن دو را آماده پذیرش نقش های اجتماعی خویش می‌نماید، هنجارهای روانی، شخصیتی و اخلاقی را در آنان ایجاد می‌کند و تقویت می‌کند، ریشه های گناه، فساد، دل پژ مردگی و نا امیدی را می خشکاند، نهال سبز تقوی، تهذیب، کمال و خدا جویی را غرس می‌کند، کودکانی سالم، با طراوت، با نشاط و آرام را به ثمر می‌آورد و… .

و در آن سو یک خانواده شکست خورده و نا استوار، خواسته های طبیعی را به عقده های سه کوفته تبدیل می‌کند، موجب درماندگی زن و مرد در روابط اجتماعی خویش می‌شود، ناهنجاری های روانی و اخلاقی را به وجود می‌آورد و گسترش می‌دهد، گناه می‌پرورد و فساد می‌آورد، افسردگی را موجب می‌شود و دل مردگی را در پی دارد، ریشه دین و باور را می‌سوزاند و اگر کودکی در این محیط به ثمر رسد، انسانی تحقیر شده، شکست خورده، نا آرام خواهد بود و … .

برای اینکه خانواده ای موفق باشد باید در نقطه آغازین و ابتدایی تشکیل آن دقت کرد زیرا، خشت اول چون نهد معمار کج

تا ثریا می رود دیوار کج

چگونه پسری لیاقت دامادی را دارد؟ کدامین دختر شائسته نشستن بر سفره پر برکت عقد است؟ بر چه اساس همسر را انتخاب کنیم و با کدامین میزان و قاعده همسران و یاور زندگی را بر گزینیم؟ چه کسی در این راه به عنوان مشاور بپذیریم؟ نقش پدر در ازدواج دختر چیست؟ آیا پدر و جد پدری ولایت و سرپرستی در ازدواج فرزندان صغیر دارد؟ آیا بعد از بلوغ رضایت فرزندان اعتبار دارد یا نه؟

این تحقیق به تبین ادله و نقد و بررسی آنها می‌پردازد.

ضرورت و اهداف تحقیق

با در نظر داشتن اهمیت و جایگاه تزویج در اسلام و تاکید قرآن کریم و روایات شریفه بر آن، مسلمانان در ممالک اسلامی در راستای اطاعت از دین مبین اسلام اقدام به تزویج صغار می نمانید، آنان این عمل را نگهدارنده از معصیت و گناه می‌پندارد لذا در سن کودکی فرزندان شان را به عقد دایم در آورده به زعم خویش آنان را از فضای مسموم موجود در جامعه محفوظ می‌دارند.

آنان با اقدام به این عمل، خودشان را نیز از دغدغه و اضطراب احتمالی درباره فرزندان آسوده خاطر می‌کنند.

چون پدر و جد پدری دارای ولایت بر صغار می‌باشند و عقد ولایی بر صغار نیز نافذ است لذا در اکثر جوامع اسلامی بخصوص در کشور اسلامی پاکستان بین مردم این گونه عقود مرسوم و رایج اند اما متأسفانه بعد از بلوغ در اکثر موارد به علت عدم هماهنگی در مراحل مختلف بین زوجین ناسازگاری بوجود می آید که این باعث عداوت بین خانواده ها شده و حتی منتهی به طلاق می‌گردد زن به دادگاه رسمی کشور متوسل شده، طلاق خلع گرفته، در جایی دیگر عقد نموده زندگی جدید را آغاز می‌کند در حالیکه مراجع تقلید این طلاق را جایز نمی دانند این امر برای آنان باعث سردرگمی و عسر و حرج میشود لذا برای نجات و رهایی از این مهلکه بایستی تاملی عمیق صورت گیرد و دیدگاه واقعی اسلام درباره عقد ولایی از منظر ادله شرعیه روشن گردد.

پایان نامه صداقت، استقلال حسابرس و منافع سرمایه گذاران

یکی از با اهمیت ترین و در عین حال موثرترین روش های هماهنگ نمودن منافع سهامداران و مدیران، حسابرسی مستقل است
حرفه حسابرسی در مسیری باریک حرکت می کند به طوری که هر انحراف جزئی از این مسیر باعث آسیب دیدگی حرفه می شود، زیرا حسابرسان از یک طرف هم چون سایر واحدهای اقتصادی نیازمند مشتریانی هستند که در قبال ارائه خدمات به آنها، کسب درآمد کنند و از طرفی دیگر باید استقلال حرفه ای خود را حفظ کرده و تحت تاثیر و نفوذ مشتریان خود قرار نگیرند
به عبارت دیگر، حسابرسان هم باید رضایت مشتریان را به دست آورند و هم در جهت ارائه اظهار نظر صحیح به جامعه استفاده کنندگان دارای تضاد منافع تلاش همراه با صداقت از خود نشان دهند
از طرفی، حسابرسان مستقل انتخاب شده توسط مجامع عمومی صاحبان سهام، با رسیدگی به اسناد، مدارک و شواهد پشتوانه صورت های مالی، نسبت به صورتهای مالی تهیه شده توسط مدیران شرکت ها، بی طرفانه نظر حرفه ای ارائه می کنند
گزارش حسابرسان مستقل که منظم به صورت های مالی و یادداشت های همراه، منتشر می شود موجب اعتبار بخشی به اطلاعات حسابداری است و مبنای اصلی تصمیم گیری گروه های ذینفع می باشد (سجادی و ابراهیمی مند، ۱۳۸۴)

گاهی حسابداران را به نادرستی، حرص و آز، عدم صداقت، تسلیم شدن اصول اخلاقی، و کاستی های اخلاقی مشابه متهم می کنند
بسیاری از انتقادات از حرفه حسابداری به نظر از این نوع است که حسابداران با ناکامی های اخلاقی شخصی شارژ می شوند و در نتیجه عدم پایبندی به اصول اخلاقی[۳] در آیین نامه رفتار حرفه ای عمل می کنند
در هر صورت، واضح است که مشکلات فعلی این حرفه ممکن است در بخش زیادی از طریق افزایش فشار بر حسابرسان در جهت منافع تجاری خود و مشتریان خود عمل کند، و نسبت به منافع سرمایه گذاران ایجاد نمی شود
تمرکز بر روی مفهوم صداقت، و نظریه ای که شامل اقداماتی در راه است که متجاوز از حداقل اصول اخلاقی می باشد، این موضوع را آشکار می سازد که بسیاری از مردم رویکردهایی مطابق با مقررات را قبول می کنند و حداقل موارد اخلاقی را به دلیل فشارها و مشوق های داخلی و خارجی افزایش نمی دهند (جیمز سی
گا، ۲۰۱۳)

در حقیقت آنچه ما به دنبال آن هستیم، ارتباط میان صداقت، استقلال حسابرس و منافع سرمایه گذاران می باشد، که منبع اطلاعاتی موارد عوامل بالا از طریق تنظیم پرسش نامه قابل حصول می باشد
در این تحقیق، متغیرهای مستقل ما به ترتیب، صداقت و استقلال حسابرس و در مقابل متغیر وابسته ما، منافع سرمایه گذاران می باشند
به نظر می رسد پاسخ به این سوال می تواند برای مدیران موظف و غیر موظف شرکت ها و سرمایه گذاران بالفعل و بالقوه و نهادی و حسابرسان مستقل بسیار موثر باشد
زیرا با شناخت هر یک از عوامل تاثیر گذار بر حفظ منافع سرمایه گذاران، راه برای اقدامات پیش گیرانه از تقلب و عدم رعایت اصول اخلاقی به خصوص برای مدیران شرکت ها و حسابرسان تسهیل تر می کند

۱-۳ اهمیت موضوع
در عصر حاضر میلیون ها نفر از مردم جهان، پس اندازهای کوچک خود را صرف خرید سهام شرکت های مختلف می کنند و برای اطمینان از این که پس انداز آنها را در جای مناسبی سرمایه گذاری کرده اند، به اطلاعات مالی آن شرکت ها که در اختیارشان قرار می گیرد، اعتماد می کنند
با توجه به اینکه هدف اصلی استفاده کنندگان از اطلاعات (صورت های مالی شرکت ها) با هدف تهیه کنندگان اطلاعات تفاوت دارد، گزارشگری اطلاعات اهمیت ویژه ای می یابد

به همین دلیل، جامعه به حسابرسان مستقل و افراد حرفه ای با صلاحیت نیاز پیدا می کند تا صحت و سقم گزارش های مالی شرکت ها را مشخص نماید
از سویی دیگر، اگر استفاده کنندگان اطلاعات، حسابرسان را مستقل از صاحب کار ندانند، هرگز به اطلاعاتی که آنها حسابرسی کرده اند، اعتماد نمی کنند؛ یعنی اگر حسابرس از صاحب کار مستقل نباشد، نظر او اعتبار صورت های مالی را افزایش نمی دهد
به همین دلیل گفته می شود: “استقلال، اساس خدمات اطمینان بخشی و شهادت دهی است” (انصاری و همکاران، ۱۳۹۰)

استانداردهای پذیرفته شده حسابرسی، صورت های مالی را به عنوان ادعاهای مدیریت توصیف می کنند
از آن جا که مدیران نیز بخشی از گروه های ذینفع[۴] هستند این احتمال وجود دارد که ادعاهای آنها مغرضانه باشد
بنابراین حسابرسان مستقل نقش ناظرانی را عمل خواهند کرد که در کاهش این گونه غرض ورزی ها می کوشند
اما مدیران تاثیر قابل ملاحظه ای در استخدام، ابقا و تغییر حسابرسان دارند
مدیران با بهره گیری از این تاثیر قادرند حسابرسانی که اظهارنظر مطلوب و دلخواه مدیریت صادر می کنند را جایگزین حسابرسان قبلی کنند تا بدین وسیله منافع خود را به حداکثر برسانند
این تاثیر مدیریتی منجر به فرسایش کیفیت حسابرسی می شود و عواملی را ایجاد می کند که ممکن است به شکست حسابرسی منتهی شود
در حالی که در مقابل، از تغییر حسابرس به عنوان یک ابزار در جهت تقویت استقلال حسابرس و بهبود دهنده کیفیت حسابرسی یاد می کنند (بزرگ اصل، ۱۳۷۹)

ریتر و ویلیامز (۲۰۰۰) معتقدند به دلیل این که عنصر تشکیل دهنده ی حرفه ی حسابرسی یعنی استقلال، نیز از شخصیت قضاوتی به شخصیت اقتصادی در حال تغییر است، حرفه ی حسابرسی نیاز دارد که به احتمال تحت تأثیر قرار گرفتن توجه کند و حساسیت نشان دهد
در جایی دیگر، دهالی وال و همکاران (۲۰۱۰) دریافتند که وابستگی مدیر- حسابرس و نماینده آنها برای نفوذ مدیریت، دارای تاثیر معناداری بر آنچه که شرکت در یک انتقال حسابرس انتخاب کرده است، دارد
آنها در طول تحقیقات خود نیز دریافتند که نفوذ مدیریت به طور منفی با گرایش فزاینده برای پیش بینی یک عقیده مرتبط و ضریب پاسخ سود کاهش خواهد یافت

هسته تجزیه و تحلیل در این تحقیق این است که ما باید اهمیت واقعی عملکرد صادقانه را در حمایت از سرمایه گذاران به رسمیت بشناسیم
ایده حداقل اخلاقیات[۵]، که در قوانین و استانداردهای حرفه ای ارزشمند است، برای ایجاد یک آستانه روشی است که اقدامات حسابداران نباید زیر آن بیفتد
بنابراین، اگر کسی نتواند با صداقت عمل کنند، یک طبقه ایجاد می شود که می تواند برای به اجرا درآوردن حداقل استاندارد مورد استفاده قرار گیرد
با این حال، تمرکز بر صداقت نیز ارزش را تا حدی محدود می کند، به صورتی که آن نیروهایی که باعث می شود حسابرسان زیر حداقل اصول اخلاقی رفتار کنند، نادیده گرفته شود
اگر مهم باشد که حسابرسان با صداقت عمل کنند، پس به نظر می رسد که تغییر در ساختار نهادی عملکرد حرفه ای لازم است
بنابراین به نظر می رسد بررسی هر یک از متغیرهای صداقت و استقلال حسابرسان بتواند راه گشای بسیاری از مسایل مطرح شده در بالا باشد (جیمز سی
گا، ۲۰۱۳)

پایان نامه عدم اطمینان محیطی و بازار ارزشگذاری هموارسازی سود

۸

ساختار کلی تحقیق
۹

شرح واژه­ها و اصطلاحات کلیدی۹

خلاصه فصل۱۰

فصل دوم
۱۱
۲-۱-  مقدمه
۱۲
۲-۲-  مالی کلاسیک
۱۳
۲-۲-۱- فرض انسان عقلایی
۱۴
۲-۲-۲- بازارهای کامل سرمایه۱۶
۲-۲-۳- فرضیه بازار کارا
۱۷
۲-۲-۳-۱- بی­قاعدگی­های بازارهای کارا۱۹
۲-۲-۴- مسئله عدم تقارن اطلاعاتی۲۲
۲-۲-۵- مسئله نمایندگی۲۳ ۲-۳-  تئوری پاداش مدیران۲۴
۲-۴-  مروری بر مفهوم بنیادی سود و اهمیت آن۲۷
۲-۴-۱- مفهوم سود در سطح ساختار۲۸
۲-۴-۲- مفهوم سود در سطح معانی۲۹
۲-۴-۳- مفهوم سود در سطح عمل۲۹
۲-۵- ثبات سود (سود دائمی)

۳۰
۲-۶- نقاط قوت و ضعف سود حسابداری

۳۱
۲-۶-۱- نقاط قوت سود حسابداری

۳۱
۲-۶-۲- انتقادات و ایرادات وارد  بر سود حسابداری

۳۲
۲-۷- کیفیت سود۳۳
۲-۷-۱- روش­های ارزیابی کیفیت سود
۳۴
۲-۸- مدیریت سود
۳۵
۲-۹- هموارسازی سود
۳۸
۲-۹-۱- انواع هموارسازی سود
۴۲
۲-۹-۱-۱- هموارسازی طبیعی۴۲
۲-۹-۱-۲- هموارسازی غیرطبیعی۴۲
۲-۹-۲- ابزارهای هموارسازی (مصنوعی) سود
۴۳
۲-۹-۲-۱- هموارسازی از طریق زمان­بندی رویدادها
۴۳
۲-۹-۲-۲- هموارسازی از طریق انتخاب روش‌های تخصیص
۴۴
۲-۹-۲-۳- هموارسازی از طریق طبقه بندی
۴۴
۲-۹-۳- روش‌های مطالعه هموارسازی سود۴۵
۲-۹-۳-۱- مدل سنتی
۴۵
۲-۹-۳-۲- مدل ایمهاف۴۶
۲-۹-۳-۳- مدل ایکل۴۷
۲-۱۰- اقلام تعهدی اختیاری۵۰
۲-۱۱- عدم اطمینان محیطی
۵۰
۲-۱۲- مروری بر تحقیقات قبلی۵۱
۲-۱۲-۱- تحقیقات خارجی
۵۱
۲-۱۲-۱-۱- تحقیقات مربوط به عدم اطمینان محیطی
۵۱
۲-۱۲-۱-۲- تحقیقات مربوط به هموارسازی سود۵۳
۲-۱۲-۲- تحقیقات داخلی
۵۶
۲-۱۳- خلاصه فصل
۵۹
فصل سوم۶۰
۳-۱- مقدمه
۶۱
۳-۲- فرضیه ­های تحقیق۶۲
۳-۳- متغیرهای تحقیق۶۲
۳-۳-۱- متغیرهای مستقل
۶۲
۳-۳-۲- متغیرهای کنترلی۶۵
۳-۳-۳- متغیرهای وابسته۶۶
۳-۴- روش­شناسی تحقیق
۶۶
۳-۴-۱- نوع روش تحقیق
۶۶
۳-۴-۲- روش گردآوری اطلاعات و داده­ها۶۷
۳-۴-۳- جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه۶۸
۳-۴-۴- روش تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه­ها۶۸
۳-۵- روش استفاده از داده­ها۷۱
۳-۶- آزمون­های تحقیق۷۴
۳-۶-۱- آزمون­های لوین و لین (LL).74
3-6-2- آزمون بریتونگ و می­یر۷۶
۳-۶-۳- آزمون ایم، پسران و شین (IPS).76
3-7- خلاصه فصل
۷۶
فصل چهارم
۷۷
۴-۱- مقدمه
۷۸
۴-۲- آزمون فرضیه­ها۷۹
۴-۲-۱- بررسی آمار توصیفی متغیرها در سطح کل شرکت­ها
۷۹
۴-۲-۲- بررسی همبستگی بین کل متغیرها در سطح کل شرکت­ها
۸۱
۴-۲-۳- آزمون فرضیه پژوهش در سطح کل شرکت­ها در مدل بدون متغیر کنترلی
۸۲
۴-۲-۴- آزمون فرضیه پژوهش در سطح کل شرکت­ها در مدل با متغیر کنترلی
۸۵
۴-۳- خلاصه فصل
۸۸
فصل پنجم
۸۹
۵-۱- مقدمه
۹۰
۵-۲- مروری بر نتایج به دست آمده از تحقیق۹۱
۵-۲-۱- بحث و نتیجه گیری کلی
۹۱
۵-۲-۲- بحث و نتیجه گیری حاصل از فرضیه تحقیق
۹۲
۵-۳- پیشنهادهای مبتنی بر نتایج حاصل از فرضیات تحقیق
۹۳
۵-۴- پیشنهادهای موضوعی برای تحقیقات  آتی۹۳
۵-۵- خلاصه فصل
۹۴
فهرست منابع و مآخذ۹۵
الف) منابع فارسی۹۵
ب) منابع انگلیسی
۱۰۱
پیوست ۱٫ لیست شرکت­های مورد بررسی۱۰۷
پیوست ۲٫ نتایج آماری
۱۱۱

فهرست جداول

جدول ۴-۱: آمار توصیفی متغیرهای پژوهش در سطح کل شرکت­ها۸۰
جدول ۴-۲: همبستگی بین متغیرهای پژوهش
۸۱
جدول ۴-۳: انتخاب داده­های تلفیقی در برابر داده­های تصادفی (بدون متغیرهای کنترلی)۸۲
جدول ۴-۴: انتخاب الگوی اثرات ثابت در برابر الگوی اثرات تصادفی (بدون متغیرهای کنترلی)
۸۲
جدول ۴-۵: تاثیر متغیرهای مستقل پژوهش بر بازده سهام (بدون متغیرهای کنترلی)۸۴
جدول ۴-۶: انتخاب داده­های تلفیقی در برابر داده­های تصادفی (با متغیرهای کنترلی)۸۵
جدول ۴-۷: انتخاب الگوی اثرات ثابت در برابر الگوی اثرات تصادفی (با متغیرهای کنترلی)۸۵
جدول ۴-۸:  تاثیر متغیرهای مستقل پژوهش بر بازده سهام (با متغیرهای کنترلی)
۸۷

      چکیده
 
صورت­های مالی مبنای اصلی تصمیم ­گیری اقتصادی استفاده­کنندگان از این صورت­هاست
این صورت­ها جهت ارزیابی گذشته و حال و همچنین پیش ­بینی آینده واحد تجاری مورد استفاده قرار می­گیرند؛ ولیکن زمانی که محیط فعالیت واحد تجاری دارای عدم اطمینان زیاد باشد، قابلیت پیش ­بینی وضعیت آتی با مشکلاتی روبرو می­شود
عدم اطمینان محیطی شامل نوسان­پذیری سودهای گزارش شده­ی سازمان­هاست و این عدم اطمینان محیطی منجر به عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران خارجی می­شود
مدیران واحدهای تجاری که در یک محیط دارای عدم اطمینان زیاد فعالیت می­ کنند، این انگیزه را دارند که چنین نوساناتی را از طریق هموارسازی سودهای گزارش شده کاهش دهند

ما در این تحقیق، پاسخ بازار سرمایه به هموارسازی سود را برای شرکت­هایی که در محیط دارای عدم اطمینان زیاد فعالیت می­ کنند با بهره گرفتن از داده­های ۱۶۲ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره ۱۳۹۰-۱۳۸۰ با بهره گرفتن از رگرسیون چندگانه بررسی می­کنیم
در ابتدا، هموارسازی سود را از طریق رتبه­بندی کسری معکوس نتایج حاصل از همبستگی پیرسون منفی بین تغییرات اقلام تعهدی اختیاری و تغییرات سود قبل از اقلام تعهدی اختیاری با بهره گرفتن از مدل تعدیل شده­ی جونز اندازه ­گیری می­کنیم، همانطور که قبلا توسط تاکر و زاروین[۱] (۲۰۰۶) انجام شد
سپس ضریب تغییرات فروش را به عنوان معیاری برای شرایط عدم اطمینان محیطی مورد محاسبه قرار می­دهیم و در نهایت این مقادیر را در مدل اصلی مورد استفاده قرار می­دهیم
نتایج نشان می­دهد که یک رابطه­ مثبت قوی­تر بین بازده­های سهام و هموارسازی سود برای شرکتهایی که در محیط دارای عدم اطمینان زیاد فعالیت می­ کنند وجود دارد

کلمات کلیدی: عدم اطمینان محیطی، هموارسازی سود، پایداری سود

فصل اول

طرح و کلیات تحقیق

۱-۱- مقدمه
صورت­های مالی مبنای اصلی تصمیم ­گیری اقتصادی استفاده­کنندگان از این صورت­هاست
این صورت­ها جهت ارزیابی گذشته و حال و همچنین پیش ­بینی آینده واحد تجاری مورد استفاده قرار می­گیرند، ولیکن زمانی که محیط فعالیت واحد تجاری دارای عدم اطمینان زیاد باشد، قابلیت پیش ­بینی وضعیت آتی با مشکلاتی روبرو می­شود
عدم اطمینان محیطی شامل نوسان­پذیری سودهای گزارش شده­ی سازمان­هاست و این عدم اطمینان محیطی منجر به عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران خارجی می­شود
مدیران واحدهای تجاری که در یک محیط دارای عدم اطمینان زیاد فعالیت می­ کنند این انگیزه را دارند که چنین نوساناتی را از طریق هموارسازی سودهای گزارش شده کاهش دهند
حجم قابل ملاحظه­ای از ادبیات آموزشی انگیزه­های مدیریت برای هموارسازی سود را نشان می­دهد
فرضیه هموارسازی سود برای اولین بار در سال ۱۹۵۳ توسط هپ­ورث[۲] مطرح گردید و سپس در سال ۱۹۶۴ توسط گوردن[۳] توضیح داده شد
او برای این مسئله چهار فرض را پیشنهاد کرد که به شرح زیر هستند:
۱- معیار انتخاب روش­های حسابداری توسط مدیران، حداکثر کردن مطلوبیت و رفاه مدیریت است

۲- مطلوبیت مدیریت با امنیت شغلی او، نرخ رشد پاداش و نرخ رشد اندازه شرکت رابطه­ مستقیم دارد

۳- کسب اهداف مطروح در فرض ۲ بستگی به رضایت سهامداران نسبت به عملکرد شرکت دارد

۴- برای اینکه مدیران به اهداف خود برسند، رضایت صاحبان سهام نسبت به رشد سود شرکت (یا نرخ متوسط بازده حقوق صاحبان سهام) و ثبات سود ضروری است

بنابر این مفروضات مدیران جهت رسیدن به اهداف خود اولا، باید سود گزارش شده را در چارچوب اصول پذیرفته شده حسابداری هموار کنند و ثانیا، باید نرخ رشد سود را هموار سازند (هرو و برتون[۴]، ۲۰۰۰)
  هموارسازی سود یک حالت خاص از مدیریت سود است که در آن مدیران نوسانات سودهای گزارش شده­ی جاری را به منظور رسیدن به یک سود پایدار هموار می­ کنند (بیدلمن[۵]، ۱۹۷۳)

در گام بعدی به منظور بررسی بیشتر، این سوال پیش می­آید که آیا بین بازده سهام و هموارسازی سود در شرایط عدم اطمینان زیاد، رابطه­ مثبت و معناداری وجود دارد یا خیر؟ پیش فرض اصلی بدین گونه است که با  هموارسازی سود برای شرکتهایی که در محیط دارای عدم اطمینان زیاد فعالیت می­ کنند، بازده سهام افزایش می­یابد
هموارسازی سود در این تحقیق، با رتبه­بندی معکوس نتایج حاصل از ضریب همبستگی بین تغییرات در اقلام تعهدی اختیاری و تغییرات در سود قبل از اقلام تعهدی اختیاری اندازه ­

گیری می­شود

برای اندازه ­گیری عدم اطمینان محیطی نیز از ضریب تغییرات فروش استفاده می­شود
سپس این مقادیر به عنوان متغیر مستقل در مدل اصلی مورد استفاده قرار می­گیرند

در این تحقیق فرضیه­ای به صورت زیر مطرح می­شود:
۱- بین بازده­های سهام و هموارسازی سود برای شرکتهایی که در محیط دارای عدم اطمینان بالا فعالیت می­ کنند رابطه­ مثبت قوی­تری وجود دارد

بدین ترتیب در این تحقیق سعی شده است، اثرات هموارسازی سود بر روی رفتار بازده سهام شرکتهای فعال در محیط دارای عدم اطمینان زیاد  بررسی گردد

     ۱-۲- بیان مساله و تشریح موضوع 
سود یکی از اساسی­ترین عناصر صورت­های مالی است که همواره مورد توجه قرار گرفته است و از آن به عنوان معیاری برای ارزیابی تداوم فعالیت، کارآیی و بازنگری ساختار قراردادهای نمایندگان واحد اقتصادی یاد می­شود
سود گزارش­شده، تحت تاثیر روش­های مختلف پذیرفته شده­ی حسابداری قرار می­گیرد
به دلیل متغیر بودن شرایط محیط فعالیت واحد تجاری، سود گزارش شده تحت تاثیر عدم اطمینان محیطی قرار می­گیرد و طی دوره­ها نوسان پیدا می­ کند
در واقع عدم اطمینان محیطی به عنوان غیرقابل پیش بینی بودن اعمال مشتریان، فروشندگان، گروه­های رقابتی و نظارتی تعریف می­شود (گاوینداراجان[۶]، ۱۹۸۴)
عدم اطمینان محیطی زیاد، ریسک دقت ارزیابی سودهای آتی را افزایش می­دهد و به این ترتیب، انگیزه­ای برای مدیران ایجاد می­ کند که از گزارشهای پیش ­بینی به منظور کاهش نوسانات استفاده کنند تا از این طریق بتوانند قابلیت پیش ­بینی بالاتری برای سودهای جاری فراهم کنند (گوش و السن[۷]، ۲۰۰۸)
برای اجتناب از نوسانات زیاد سود که ممکن است سرمایه ­گذاران را نسبت به آینده شرکت بدبین کند، معمولا مدیران با بهره گرفتن از روش­هایی اقدام به هموارسازی سود می­ کنند
هموارسازی سود عبارت است از هماهنگ کردن آگاهانه­ی سود برای دست­ یابی به یک روند یا سطح مورد نظر
این امر به دلایل مختلف در شرکت­ها صورت می گیرد و استفاده­ی به موقع و مناسب از آن می ­تواند کمک مناسبی در فرایند مدیریت سود در شرکت داشته باشد
دو دیدگاه کلی در زمینه­ استفاده از هموارسازی سود وجود دارد
از یک سو، مدیران معتقدند که سرمایه ­گذاران برای سهامی که روند سوددهی آن نوسان کم­تری دارند ارزش بیش­تری قائل هستند در نتیجه، این موضوع ریسک سرمایه گذاری آن­ها را کاهش می­دهد
از سوی دیگر از دیدگاه برخی نظریه­پردازان حسابداری این کار به جای افشای اطلاعات به پنهان­سازی آن پرداخته و از نظر حسابداری صحیح نیست
حجم قابل ملاحظه ای از ادبیات آکادمیک گرایش مدیریتی به هموارسازی سود را مستند کرده است (بوکمستر[۸]، ۲۰۰۱)
هموارسازی سود یک حالت ویژه از مدیریت سود است که در آن مدیران نوسانات سودهای گزارش شده را هموار می­ کنند تا به یک سود پایدار برسند (بیدلمن، ۱۹۷۳)

این تحقیق پاسخ بازار سهام را به هموارسازی سودها برای شرکتهایی که در یک محیط دارای عدم اطمینان زیاد فعالیت می­ کنند بررسی می­ کند
در تحقیق حاضر، ما هموارسازی سود را با بهره گرفتن از رتبه­بندی معکوس نتایج حاصل از همبستگی منفی بین تغییرات  اقلام تعهدی اختیاری و تغییرات سود قبل از اقلام تعهدی اختیاری اندازه ­گیری می­کنیم، همانطور که قبلا توسط تاکر و زاروین (۲۰۰۶) انجام شد
این تحقیق مستند می­ کند که قیمت جاری سهام، بیشتر اطلاعات درباره سودهای آینده را برای شرکتهایی که در یک محیط دارای عدم اطمینان زیاد فعالیت می­ کنند در بر دارد
بنابراین از دیدگاه ارزش اطلاعاتی هموارسازی سود حمایت می­شود
بررسی تجربی ارتباط بین بازده های سهام و هموارسازی سود متناسب با عدم اطمینان محیطی، به متغیرهای عملیاتی هموارسازی سود و عدم اطمینان محیطی نیاز دارد
برای محاسبه عدم اطمینان محیطی نیز از ضریب تغییرات فروش به عنوان معیاری برای این شرایط استفاده شده است
سپس مقادیر معیارهای مربوط به هموارسازی سود و عدم اطمینان محیطی در مدل اصلی مورد استفاده قرار می­گیرند

  ۱-۳- سؤالات تحقیق
این تحقیق به طور خاص به دنبال یافتن پاسخ‌هایی برای سوالات زیر است:

1. آیا بین هموارسازی سود متاثر از عدم اطمینان محیطی و بازده سهام شرکت­های هموارساز رابطه معناداری وجود دارد؟ اگر رابطه معناداری وجود دارد این رابطه چگونه و تا چه اندازه­ای است؟

 
      ۱-۴- فرضیه‌ها‌ی تحقیق
   نتایج و قواعد حاصل از فرض‌ها را که با بهره گرفتن از روابط و دلایل منطقی از یک پدیده بدست آمده، فرضیه می­گویند
فرضیه از سوالات تحقیق آشکار می‌شود
با توجه به سوالات این تحقیق، فرضیه­ای‌ به‌صورت زیر مطرح می‌شود:
۱- بین بازده­های سهام و هموارسازی سود برای شرکتهایی که در محیط دارای عدم اطمینان بالا فعالیت می­ کنند رابطه­ مثبت قوی­تری وجود دارد

      ۱-۵- اهداف تحقیق
از آنجایی که هدف اصلی گزارشگری مالی، فراهم کردن نیازهای اطلاعاتی سرمایه‌گذاران و سایر استفاده‌کنندگان است، بنابراین با بررسی گزارش‌های سالانه شرکت‌ها می‌توان از تاثیر هموارسازی سود متاثر از عدم اطمینان محیطی بر بازده سهام آگاه گردید و راهکارهایی برای ارائه گزارش‌های مالی مناسب ارائه نمود

هدف اصلی این تحقیق بررسی تاثیر هموارسازی سود بر بازده سهام شرکتهایی است که در محیط دارای عدم اطمینان زیاد فعالیت می­ کنند
همچنین بسط مبانی نظری در ارتباط با موضوع تحقیق را می­توان به عنوان هدف آرمانی این تحقیق دانست
از طرفی با توجه به تاثیر هموارسازی سود بر بازده سهام می­توان پیشنهاداتی به شرکت­ها ارائه کرد که برای رسیدن به مقدار ریسک و بازده موردنظرشان می­توانند از روش های دیگری غیر از هموارسازی سود نیز استفاده کنند

      ۱-۶- روش انجام تحقیق
تحقیق حاضر از نوع تحقیقات توصیفی– همبستگی می‌باشد (در تحقیق توصیفی از نوع همبستگی، محقق به بررسی روابط بین دو یا چند متغیر می‌پردازد)
به طور خلاصه، روش انجام تحقیق حاضر به صورت گام‌های زیر می‌باشد:

1. در ابتدا از بین شرکت‌های فعال در بورس تهران، شرکت‌های دارای ملاحظات مدنظر انتخاب می‌شوند
2. پس از انتخاب شرکت‌ها براساس ملاحظات مدنظر، داده‌های مالی مورد نیاز برای اجرای مدل‌های ارائه شده در طرح با مراجعه به منابع مربوطه جمع‌آوری می‌گردد
3. سپس شاخص‌های مورد نیاز از قبیل هموارسازی سود، عدم اطمینان محیطی و
   بر اساس مدل‌های تحقیق مورد محاسبه قرار می‌گیرند