چکیده
به منظور بررسی تغییرات صید ماهی سفید (Rutilus frisii kutum) در جنوب غربی دریای خزر، نمونه برداری از این گونه از آبان سال ۱۳۹۲ تا فروردین سال ۱۳۹۳ انجام گردید. صید توسط تورمحاصره ای شرکت های تعاونی پره در جنوب غربی دریای خزر انجام گردید. در طول فصول صید در هردو هفته یکبار بار نمونه برداری انجام میگرفت. با توجه به زیست سنجی که از این گونه در تورمحاصره ای شرکت های تعاونی پره انجام گرفت مقادیر ماهی سفید محاسبه گردید. میزان کل صید در واحد تلاش(یک مرحله عملیات پره کشی در روز) در دامهای ۲۲۰ کیلوگرم محاسبه گردید ماهی سفید ۶۹ درصد از کل صید ایستگاه های تعاونی های پره شهرستان تنکابن را شامل می شود در گروه های سنی ۷-۱ سال بودند. که گروه های سنی ۳،۴ و ۵ ساله در مجموع، حدود۳۶/۸۹ درصد از ترکیب سنی را به خود اختصاص دادند.از میان گروه های سنی ذکر شده، گروه سنی ۴ سال با درصد فراوانی ۱/۵۱ درصد، بیشترین و گروه سنی۱ سال با درصد فراوانی ۸/۰ درصد کمترین میزان را به خود اختصاص دادند. بیشترین فراوانی طولی ماهی سفید در کلاسه طولی ۴۲-۳۸ بودند که فراوانی آنها ۷/۳۴ درصد از صید ماهی سفید را شامل گردید. دامنه تغییرات وزنی ماهی سفید صید شده در جنوب غربی دریای خزر،۲۲۴۰-۲۴۰ کیلوگرم بود. بیشترین فراوانی وزنی در کلاسه وزنی ۸۴۰-۶۴۰ قرار داشته که حدود ۵/۳۰ درصد از فراوانی وزنی را شامل می شود. نسبت ماهیان نر صید شده در جنوب غربی دریای خزر بیش تر از ماهیان ماده صید شده می باشد. بررسیهای تحقیق حاضر بیانگر این است که عوامل محیطی خود بر عوامل بیولوژیکی تاثیر می گذارد. از طرفی تاثیر عوامل بیولوژیک بر صید و مهاجرت، بطور مستقیم بوده و شدت این تاثیرات شدیدتر و در مدت زمان کمتری به وقوع می پیوندند.
کلمات کلیدی: بیولوژی . صید.شرایط محیطی. ماهی سفید. دریای خزر
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه
ماهیان استخوانی دریای خزر و سواحل ایرانی آن از تنوع زیادی برخوردار نمیباشند و به غیر از گونهی مربوط به شگ ماهیان، سایر گونهها جزء ذخایر ساحلی محسوب
گردیده و لذا به لحاظ حجم و مقدار در حد کوچک و پایینی هستند. ماهی سفید گونهای منحصر به فرد، بومی و دارای ارزش اکولوژیکی، اقتصادی و غذایی فراوان میباشد (صمدانی و همکاران، ۱۳۸۸). ماهی سفید حدود ۷۸% از کل صید ماهیان استخوانی و ۶/۷۶% از کل درآمد ماهیگیران در سواحل جنوبی دریای خزر تشکیل می دهد(افرایی،۲۰۱۰).
این ماهی، به عنوان یکی از گرانبهاترین ماهیان استخوانی در بخش جنوبی دریای خزر از جمله ماهیانی است که جهت تخمریزی از دریا به رودخانهها مهاجرت نموده و بر این اساس در قالب دو شکل مهاجرتی به رودخانهها و مناطق دارای آب غیرشور مهاجرت مینمایند: مهاجرت پائیزی برای مهاجرین پائیزی و مهاجرت بهاره برای مهاجرین بهاری که دو زمینه متفاوت تخمریزی را بوجود آورده است و بر این اساس میتوان ماهی سفید را در دو گروه تخمریزی در بستر شنی (بهاره) و تخمریزی ضروری بر روی گیاهان (پاییزه) تقسیم بندی نموده، گروه دوم به عنوان گیاهدوستها دارای وزن بالاتر و طول بیشتر میباشند این ماهی معمولا دارای اندازه متوسط در حدود۷۰-۴۵ سانتی متر و وزن ۵ کیلوگرم بوده و رشد بسیار سریعی دارد(خانی پور و ولی پور،۲۰۰۶). طول عمر این ماهی در دریای خزر۱۰-۹ سال بوده (عبدالمالکی،۲۰۰۷) و صید سالانه این ماهی در این دریا از ۲۰ مهرماه شروع و تا ۲۵ فروردین ماه ادامه می یابد. ماهی سفید در حوزه ایرانی دریای خزر دارای دو فرم بهاره و پاییزه بوده و برای تخم ریزی و تکثیر طبیعی وارد منابع آب شیرین رودخانه ها و تالابهای حاشیه این دریا می شود.(رضوی صیاد). عمده پراکنش ماهی سفید در دریایمطلب دیگر :
پراکنش ماهی سفید در طول سال و نسبت به تغییرات فصول و دمای آب با تغییراتی توام بوده، بطوریکه در اوایل فصل زمستان به دلیل برودت بیشتر آب در سواحل استان گیلان نسبت به سواحل استان مازندران، ماهی سفید تا حدودی مهاجرت بیشتری به سمت مناطق شرقی و گرم تر این استان داشته و بطور کلی به سمت عمیق تر دریا مهاجرت کرده و از ساحل دور می شود. ولی با نزدیک شدن فصل بهار و آمادگی ماهی سفید برای تخمریزی، از اسفند ماه هر سال، حضور ماهی سفید در مناطق ساحلی بیشتر گردیده و در فروردین ماه به اوج خود می رسد(کازانچف،۱۹۶۳).
بیان مسئله
ماهیان استخوانی دریای خزر اکثرا جزء ذخایر ومنابع ساحلی محسوب شده و لذا از ذخایر بسیار بالایی برخوردار نمی باشند و به راحتی تحت تاثیر فشار صید و صیادی تغییرات و نوسانات شدیدی را نشان می دهند بر این اساس ماهی سفید نیز که با ارزش ترین گونه ماهیان استخوانی در این دریاست تحت تاثیر چنین فشارهایی می باشد و می توان ادعا کرد در صورتیکه بازسازی ذخایر این گونه در دستور کار سازمان شیلات ایران قرار نمی گرفت چه بسا نسل آن با خطر نابودی مواجه می گردید.
از طرفی با وجود اهمیت اکولوژیکی و اقتصادی ماهی سفید دریای خزر، اطلاعات کمی در رابطه فاکتور های محیط و بیولوژیکی تاثیر گذار بر صید و مهاجرت این دسته از ماهیان در سواحل ایرانی دریای خزر وجود دارد( افرایی،۲۰۱۰). از طرفی اندازه گیری طول و وزن ماهیان دارای کاربردهای متعددی در علوم زیستی ماهی و از جمله در تعیین دقیق مراحل رسیدگی جنسی آن میباشد. طول کل معمولاً با فاکتورهایی نظیر وزن، سن، بلوغ، میزان همآوری، دارای ارتباط نزدیکی بوده، به گونهایی که میتوان با تعیین هر یک از اشکال طولی، تخمینی از وضعیت وزنی و بلوغی و هم آوری آنها داشته باشیم( امینیان فتیده و همکاران، ۱۳۸۶). و این در حالیست که تغییرات محیطی دریای خزر تاثیر زیادی بر روی عوامل بیولوژیکی، ظاهر و تخمریزی ماهی سفید دریای خزر دارد. یک سیستم منطقی شیلاتی باید بیشترین ستانده با ارزش اقتصادی را، با حداقل هزینه و نیروی کار و مواد لازم، برای بهبود سطح تولید جمعیت تامین نماید.
بنابراین نتایج این پژوهش در بهره برداری اصولی، ایجاد توسعه پایدار و شناخت جامع از موجودات منابع دریایی تاثیر بسزایی دارد.
اهداف تحقیق
اهداف کلی:
- بررسی میزان تاثیر عوامل محیطی، بر روی صید ماهی سفیددر حوضه جنوب غربی دریای خزر
- بررسی میزان تاثیر عوامل بیولوژیکی بر روی مهاجرت ماهی سفیددر حوضه جنوب غربی دریای خزر
تعداد صفحه : ۱۰۱
