دانشکده علوم انسانی پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A ) رشته علم اطلاعات و دانش شناسی ...
۵-۲ تحلیل پرسشهای پژوهش. ۸۹
۵-۳ نتایج حاصل از فرضیه های پژوهش. ۹۴
۵-۴. پیشنهادهای پژوهش. ۹۵
۵-۴-۱ پیشنهادهای بر آمده از پژوهش ۹۵
۵-۴-۲ پیشنهاد هایی برای پژوهش های آینده. ۹۶
پیوست ۱. ۹۷
پیوست ۲. ۱۰۴
منابع فارسی :. ۱۰۸
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول ۴-۱: مشخصات برنامههای مورد بررسی از جهت نام، زمان و دسته‌بندی موضوعی. ۵۶
جدول ۴-۲: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱ برحسب وضعیت تولید پخش در هفته ۶۵
جدول ۴-۳: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب وضعیت تولید پخش در سال ۶۵
جدول ۴-۴: توزیع فراوانی برنامهها برحسب ساختار برنامهها. ۶۶
جدول ۴-۵: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب روزهای پخش برنامهها. ۶۷
جدول ۴-۶: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱ برحسب مدت پخش برنامهها ۶۸
جدول ۴-۷: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱ برحسب ساعت پخش برنامهها ۶۸
جدول ۴-۸:توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب دسته‌بندی برنامهها از جهت گروه ۶۹
جدول ۴-۹: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب از جهت پرداختن به موضوع ۷۰
جدول ۴-۱۰: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب وضعیت پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی به تفکیک نام برنامه. ۷۱
جدول ۴-۱۱: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب وضعیت پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی به تفکیک تولید پخش در هفته. ۷۲
جدول ۴-۱۲: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب وضعیت پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی به تفکیک تولید پخش در سال. ۷۳
جدول ۴-۱۳: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب وضعیت پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی به تفکیک ساختار برنامه. ۷۵
جدول ۴-۱۴: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب وضعیت پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی به تفکیک روزهای پخش ۷۶
جدول ۴-۱۵: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب وضعیت پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی به تفکیک مدت برنامه ۷۷
جدول ۴-۱۶: توزیع فراوانی برنامه های رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب وضعیت پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی به تفکیک زمان پخش برنامه ۷۸
جدول ۴-۱۷: توزیع فراوانی برنامه های رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب از جهت پرداختن به موضوع نقد کتاب. ۷۹
جدول ۴-۱۸: توزیع فراوانی برنامه های رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب از جهت پرداختن به موضوع معرفی کتاب. ۸۰
جدول ۴-۱۹: توزیع فراوانی برنامههای رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب از جهت پرداختن به موضوع قصه گویی. ۸۰
جدول ۴-۲۰: توزیع فراوانی برنامه های رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱برحسب وضعیت پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی به تفکیک جنسیت تولیدکنندگان برنامه. ۸۲
جدول ۴-۲۱. نتایج آزمون دوجمله ای برای فرضیه اول پژوهش. ۸۶
جدول ۴-۲۲. نتایج آزمون تحلیل واریانس یکطرفه برای فرضیه دوم پژوهش. ۸۷
فهرست نمودار
عنوان صفحه
نمودار ۴-۱: وضعیت پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی به تفکیک تولید پخش در هفته. ۷۳
نمودار ۴-۲: وضعیت پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی به تفکیک تولید پخش در سال ۷۴
نمودار ۴-۳: وضعیت پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی به تفکیک مدت برنامه. ۷۸
نمودار ۴-۴:توزیع فراوانی برحسب وضعیت پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی به تفکیک زمان پخش برنامه. ۷۹
نمودار ۴-۵: وضعیت پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی به تفکیک جنسیت تولیدکنندگان برنامه. ۸۲
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف شناسایی مفاهیم کتاب، کتابخوانی در برنامه هایی رادیویی شبکه فرهنگ صدای جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۱ انجام شده است. این پژوهش با بهره گرفتن از روش تحلیل محتوا انجام گرفته است. جامعه پژوهش شامل ۷۴ (۶۸۷۵برنامه) عنوان برنامه رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱ بوده است. در ابتدا یک سیاهه وارسی از مفاهیم کتاب و کتابخوانی و مفاهیم مرتبط با آن تهیه شد و به تایید اساتید راهنما، مشاور و صاحبنظران حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی رسید. گردآوری داده ها با شنیدن محتوای برنامه ها صورت گرفت و اطلاعات هر برنامه در کاربرگ های طراحی شده وارد گردید. داده های استخراج شده با بهره گرفتن از نرم افزار آماری اس پی اس اس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت است.
یافته ها نشان داد از تعداد ۷۴ عنوان (۶۸۷۵ برنامه) برنامه های رادیویی شبکه فرهنگ در سال ۱۳۹۱، در مجموع تکرار واژه های مرتبط با کتاب و کتابخوانی ۷۱۶۳۱۳ و جمع واژه‌ها نسبت به هر بار تولید ۶۲۸۵۷ بوده است. یافته ها همچنین نشان داد بیشترین میزان استفاده از واژههای مرتبط با کتاب و کتابخوانی مربوط به برنامه هایی با ساختار کلامی پیامی(۲۲۲۲۹ مرتبه)، مسابقه(۱۷۷۷۰ مرتبه)، روایی آوایی(۱۵۳۶۰ مرتبه) و پیامی(۱۱۵۴۷ مرتبه) بوده است و ۷/۲۹ درصد از برنامه های در گروه فرهنگ و دانش، ۷/۲۵ درصد در گروه مطالعات فرهنگی، ۲۳ درصد در گروه فرهنگ و ادب، ۵/۹ درصد در گروه فرهنگ و هنر، ۵.۴ درصد در گروه فرهنگ و جامعه، ۱/۴درصد گروه فرهنگ و اندیشه، ۴/۱ درصد در گروه اداره کل نمایش، ۴/۱ درصد در گروه پخش قرار داشتند. یافته ها نشان داد که در مجموع ۱۷۹۸۴ برنامه را زنان ۷۱۳۱ برنامه را مردان و ۵۱۰۵ برنامه به صورت مشترک تهیه شده است. آزمون فرضیه اول پژوهش مورد تایید قرار نگرفت و نشان داد در بیش از ۴۰% از برنامه های رادیویی به مفاهیم کتاب، کتابخوانی و ترویج کتابخوانی اشاره شده است. بین جنسیت سازندگان برنامه ها از جهت میزان پرداختن به موضوع کتاب و کتابخوانی تفاوت معنیداری وجود نداشت.
کلیدواژهها: کتاب، کتابخوانی، مطالعه، رادیو، شبکه فرهنگ، رسانه
فصل اول:
کلیات پژوهش
۱-۱ مقدمه
“و نزلنا علیک الکتاب تبیاناً لکل شی ء و هدی و رحمه و بشری للمسلمین.” ) نحل/۸۹(
واژه کتاب در قرآن کریم ۲۳۰ بار به کار رفته است که ۴۹ بار، مراد قرآن است و در مواردی هم تورات، انجیل، نامه عمل، لوح محفوظ و . منظور می باشد.
در روایات، از قرآن به عنوان “کتاب” و “الکتاب” فراوان یاد شده و ابعاد آموزشی و هدایتی و حق گستری آن بیان شده است. مشهورترین این روایات، حدیث شکوهمند “ثقلین” است.
کتاب میراثی ماندگار، پدیدهای شکوهمند و با ارزش و عنصری رشد آفرین و روشنگر در پهنه زندگانی بشر است. پیشینه فرهنگی ما و شمار کتابها و کتابخانهها در عصر شکوفایی تمدن اسلامی و اهتمام دانشمندان اسلامی و ایرانی در پدید آوردن آثار ارزشمند و جهانی، همه و همه ناظر بر اهمیت کتاب و کتابخوانی است. اما علیرغم سهم سترگی که از این دیدگاه در تاریخ و فرهنگ و تمدن جهان داریم، جامعه امروزین ما هنوز بر پدیده کتاب و کتابخوانی، به دیده یک نیاز مطرح دایمی نمیاندیشد. به همین دلیل، وظیفه افراد فرهیخته و نهادهای فرهنگی است که در اشاعه، گسترش و تقویت هر چه بیشتر مسأله کتاب و کتابخوانی اهتمام ورزند. بخش فرهنگی و اجتماعی هرجامعه از بخشهای بنیانی به شمار می‌آید.
از سوی دیگر، توسعه فرهنگی به مفهوم لغوی، وسعت بخشیدن به فرهنگ و در معنای گسترده و کاربردی، مهیا کردن تمامی شرایط برای همگامی با علوم روز با مشارکت کلیه طبقات فرهنگی و اجتماعی است. در زمینه تعالی این نوع توسعه شاخصهای متعددی ایفای نقش میکنند که سطح دانش و آگاهیهای عمومی و تخصصی افراد جامعه بیش از هرعاملی اهمیت دارد. در این میان، سطح آگاهیهای عمومی افراد جامعه با عنایت به ارزشمندی آن در بهبود و اصلاح امور فردی، اجتماعی و حتی بطور غیرمستقیم در فعالیتهای اقتصادی و سیاسی، از جایگاه ویژهای برخوردار است.
در این راستا، مطالعه و کتابخوانی ابزار اصلی افزایش سطح آگاهی و دانش تک تک افراد جامعه است. در ایران بروز موانع عدیدهای برسر راه رشد و نهادینه شدن فرهنگ عادت به مطالعه، مسیر رشد و توسعه سریع کشور را با مشکلاتی مواجه ساخته است که در دراز مدت نتایج نامطلوبی به بار میآورد.
همچنین، افزایش کمیت و ارتقای کیفیت زندگی از اهداف اصلی توسعه جامعه بشری است. بطوریقین بستر مناسب این رشد و توسعه، کتابخوانی است. مطالعه تازهترین پیام‌ها و مقالات موجود در مجلات، روزنامهها و کتب، نقشی مهم در به روزماندن توان فکری و عملی اعضای جامعه ایفاء میکنند و برای تحقق توسعه پایدار به عنوان یک رهیافت دوراندیشانه ضروری است. گسترش مطالعه و کتابخوانی به توسعه منابع انسانی و افزایش قابلیتهای اعضای جامعه انجامیده و در نتیجه کارایی بالای افراد جامعه و بهرهوری بالای فعالیت‌ها را به دنبال خواهد داشت.
مطالعه و کسب علم و دانش زیر بنا و زمینه ساز توسعه و پیشرفت کشور و راهگشای بهروزی، سعادتمندی و فرزانگی جامعه و انسانهاست. مطالعه دارای دو جنبه کمّی و کیفی می باشد. مطالعه کمی شامل مدت زمان مطالعه و مقدار مطالعه انجام شده در زمان مشخص است و مطالعه کیفی شامل مقدار یادگیری ، بخاطر سپاری ، تجزیه و تحلیل ، بسط معنایی و کاربرد مطالب می باشد.اگر کتاب را دریچه ای به سوی جهان علم و معرفت بدانیم مطالعه راهی است برای پرورش استعدادهای خدادادانسانی که او را در مسیر رشد و تکامل راهنمایی میکند.
در مجموع، کتابخوانی به معنی عمل خواندن کتاب می‌باشد (انوری،۱۳۸۱) و منظور از ترویج کتابخوانی هر مفهومی که به کتابخوانی، مطالعه و ترویج آن پرداخته باشد (باب‌الحوائجی و یزدیان راد، ۱۳۸۹: ۳۵). برای ترویج فرهنگ مطالعه در افراد جامعه عوامل متعددی از جمله خانواده، مهد کودک، مدرسه، دانشگاه، کتابخانه های عمومی، تلویزیون و دیگر رسانه های گروهی، به علاوه ایجاد عادت به مطالعه نقش دارند و گرایش مردم به مطالعه بستگی به موارد متعددی دارد که اهم آن‌ها عبارتند از: سطح سواد و آموزش، توسعه اقتصادی، آداب و سنن خانوادگی و فرهنگی، نظام آموزشی، ادراک و دید سیاسی، نظام کتابخانهها و نوع و الگوی انتشارات می‌باشد (اصغرنژاد،۱۳۸۰).
اهمیت کتاب و کتابخوانی این است که با نهادینه کردن عادت به مطالعه در همه تفکرات و اندیشه‌ها و دل‌ها اقدام تا با همگانی کردن شور، شوق و عشق به کتاب وکتابخوانی که آن در جامعه استمرار داشته باشد. اما جای تأسف دارد که عادت به مطالعه جایگاهی در رشد همه جانبه در کلیه سطوح اجتماع ما پیدا نکرده است و میبایست در پیشگیری از توسعه و گسترش بیشتر آفت عدم مطالعه به منظور رشد و اعتلای فرهنگ عمومی کوشش و تلاش زیادی نمود و این معضل بزرگ را با جدیت و سخت کوشی هر چه تمامتر از جامعه دور کرد. اکنون زمان آن فرارسیده است که همه انگیزه‌ها و موانعی را که به هر دلیل در زمینه کتاب و کتابخوانی ایجاد شده است، کنار رانده و با یاری، کمک، مردانگی و اراده قاطع تصمیم شکست ناپذیری گرفته و نسبت به احیای کتاب و کتابخوانی اقدام کنی.
اهمیت کتاب هنگامی است که روح به معنی اینکه در پیکره هنر دمیده گردد و معنویت به شکل هنری ارائه شود درجه تاثیرگذاری و ماندگاری آن به شدت روبه فزونی می‌رود. پرداختن به اصولی از مسایل فرهنگی کشور از جمله مسئله کتابخوانی و راه حل‌ها جهت رفع معضلات، تنگناها و مشکلات آن، اگرچه اموری است که نیازمند همت همگانی می‌باشد ولی بخشهای دولتی مسئول آن هستند و میبایست در راه آن سرمایه‌گذاری نموده و با بصیرت و قدرت نظارت لازم بر مسایل فرهنگی داشته باشند و آن را سر و سامان دهند. دستگاه‌های دولتی اداره‌کننده‌ی کشور میبایست با پیشتازی کسانی را که دارای تفکر و اهل قلم هستند ترغیب نمایند تا به مطالعه و تحقیق دست زده و حاصل و نتیجه تلاش‌هایشان را در معرض استفاده همگان بگذارند و از این طریق می‌توان فرهنگ جامعه را به پویایی و بالندگی رساند.
موضوع کتاب و کتابت در رشد حیات اجتماعی تأثیر بسزایی دارد. روح یک جامعه در پرتو این مهم بارور میشود و به همین دلیل میراث فرهنگی و تمدن اسلامی همیشه مملو از کتابهای بزرگانی است که افتخار جامعه بشری بوده و همه همت اولیای دین اسلام بر این بوده است که بندگان خدا را به سوی روشنایی کتاب رهنمون شوند. چنانکه کلام الهی با توجه به قلم آغاز شده: (علم بالقلم) و در جایی دیگر می فرماید: (ن و القلم و ما یسطرون).
حضرت علی علیه السلام می فرماید: “کسی که با کتابها آرامش می یابد هرگز آسایش از او سلب نمی شود.”
کتاب از دیرباز، حافظ و احیا کننده تفکر و اندیشه های والا و منبع عظیمی بوده است که طالبان علم، اندیشه و حقیقت را سیراب نموده، ارزیابی شرایط و امکانات موجود فرهنگی مبین این نکته است که امروزه کتاب می تواند به عنوان یک وسیله مطمئن و کار آمد در بهینه سازی فضای فرهنگی جامعه مورد استفاده قرار گیرد.
اهمیت کتاب و فرهنگ کتابخوانی و جایگاه والای کتاب بر کسی پوشیده نیست، کتاب از دیر باز یکی از مهمترین ابزارهای آگاهی و بصیرت به شمار آمده است.
یکی از معیارهای سنجش رشد فرهنگی و فکری هر ملت و کشوری در تعداد کتابخانه ها، کتاب فروشی ها، کتاب چاپ شده و کتابخوان های آن جامعه است. کتابخوانی و بالا بودن میزان مطالعه در جهان یکی از شاخص های توسعه یافتگی و رشد شناخته شده است.(آفتابیآرانی و بتولی، ۱۳۸۶)
روح انسان با مفاهیمی چون جستجوگری، کنکاش، پرسشگری و. الفتی عمیق دارد. علاوه بر آنکه انسان ذاتاً جستجوگر بوده و به دنبال پاسخ دادن به مجهولات است، مکتب اسلام که بر مبنای رشد و تعالی انسانها در مسیر حق بنا نهاده شده است نیز تأکید بسیاری بر نیروی تعقل و تفکر دارد.
اسلام دینی است که با کتاب و کتابت عجین شده است و معجزه‌ی آن، امالکتاب یعنی قرآن کریم بوده و بسیار در تشویق و ترغیب به امر کتابخوانی و گسترش و توسعه کتابخانه سفارش نموده است.
پیامبر اسلام(ص) فرموده اند: “علم بجویید که سبز فایل مؤمن است و بردباری وزیر اوست و عقل دلیل اوست و عمل سرپرست اوست”
مطلب دیگر :
با موضوع ارزیابی و تشخیص اختلال کمبود توجه
رشد اندیشه و فرهنگ یک جامعه نیز پیرو رشد و تعالی نخبگان جامعه است و نخبگان جامعه از تأثیرگذارترین افراد بر حکومت و خط دهی مسیر تعقلی و اندیشه ورزی جامعه محسوب می شوند.
دانشجویان به عنوان نخبگان جامعه ما، نقش مهمی در راه رشد فکری و تعقلی افراد دارند و این نقش حساس بدون مرارت مطالعه و تفکر و تعقل ادا نخواهد شد؛ از سوی دیگر، لازمه کار فرهنگی و سیاسی در دانشگاهها منوط به گسترش مطالعه کتاب و کتابخوانی و تفکر بین دانشجویان است(مروتی،۱۳۹۰).
رهبر معظم انقلاب اسلامی برای کتابخوانی جایگاه والایی قائل هستند و در این باره می فرمایند: “کتاب دروازه ای به سوی جهان گستردهی دانش و معرفت است و کتاب خوب یکی از ابزارهای کمال بشری است. برای یک ملت خسارتی بزرگ است که با کتاب سروکار نداشته باشد وبرای یک فرد توفیقی عظیم است که با کتاب مانوس وهمواره در حال بهره گیری از آن یعنی، آموختن چیزهای تازه باشد.”( بیانات در دیدار با دست اندرکاران برگزاری هفته کتاب)
امروزه کتاب و کتابخوانی به یک وظیفه تبدیل شده است و همهی مردم برای رشد فکری خود و داشت یک زندگی مطلوب در اجتماع میبایست به مطالعه اهمیت بدهند و از کتابهای مفید بهره بگیرند. از کتاب به عنوان عالیترین ابزار حفظ و انتقال دانش بشری در طول تاریخ یاد کرده اند در عین حال فراگیرترین و پرطرفدارترین مقوله فرهنگی در میان کودک، نوجوانان، میانسال و بزرگسالان تا امروز بوده است.
تأکیدات دین مبین اسلام و دستاوردهایی که فرهنگ کتابخوانی برای جامعه اسلامی داشته است، همگان را ملزم می‌سازد که در راه اعتلای آن در جامعه قدم‌های جدی و مؤثر بردارند. کتاب، ابزار انتقال پیام، فرهنگ و تمدن از نسلی به نسل دیگر است. کتاب را می‌توان، ابزار کمال و ابزار تفکر به حساب آورد. به همین علت است که فرانسیس بیکن – فیلسوف انگلیسی – طی مقاله‌ای بیان میکند”مطالعه ذات آدمی را به کمال می‌رساند و خود، با تمرین و تجربه کمال می‌پذیرد. استعدادهای ذاتی، مثل گیاهان خودرو هستند و مطالعه برای آن‌ها، در حکم پیراستن شاخ و برگ است. مطالعه به خودی خود بیش از آنچه لازم است راه‌های گوناگونی در برابر آدمی قرار می‌دهد که برای محدود کردن این راه‌ها، تجربه ضرورت دارد. مردم نیرنگ باز مطالعه را حقیر می‌شمرند، ساده‌دلان آن را می‌ستایند و تنها خردمندان مطالعات خود را به کار می‌بندند، هرگز کتابی را به آن قصد مخوان که بخواهی آن را نقض کنی و نیز به آن قصد که آن را بپذیری و مسلم شماری یا برای آنکه مایه‌ای برای سخن گفتن پیدا کنی، بلکه خواندن تو فقط باید برای سنجش، تأمل و اندیشیدن باشد ۱۵ کتاب در واقع شاهراه توسعه همه جانبه در جامعه است. توسعه را می‌توان تغییر و تحول وضعیت ابتدایی و تجلی توانایی‌ها و استعدادهای نهفته در مسیر پیشرفت همه جانبه جامعه تلقی کرد. توسعه به دست انسان و برای انسان صورت می‌گیرد و مشخصاً پایه این تغییر و تحول، تغییر در رفتار فردی و اجتماعی تک تک افراد جامعه به سوی کسب دانش، مهارت و بینش سازگار با علم روز در جهت شناخت و به عمل درآوردن روزافزون پدیده‌ها و ناشناخته‌های بشری است. بدون تردید منشأ تحولات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، رشد آگاهی‌ها و توانایی‌های نیروی انسانی فعال جامعه است و از آنجایی که نیروی انسانی با قابلیتهای و انگیزه‌های متفاوت، عملکرد متفاوت دارند و این انسانها هستند که عامل ایجاد پیشرفت و به کارگیری فن‌آوری‌اند. بنابراین کار لازم است لوازم و تجهیزات ضروری برای شکوفایی این استعدادهای نهفته متنوع، شناخته شود. توسعه پایدار، سیاست بهره‌گیری بهینه از منابع موجود برای تضمین توسعه مطلوب نسل‌های آینده را توصیه میکند. چنین سیاستی اصولاً به وسیله یک ملت آگاه، طراحی و به اجرا در می‌آید. افزایش کمیت و کیفیت زندگی از اهداف اصلی توسعه جامعه بشری است. پیشرفت‌های علمی و فنی، گسترش ارتباطات و شبکه‌های اطلاع‌رسانی، مبارزه با فقر، بیکاری و بیماری، حفاظت از محیط زیست، غنای اقتصادی، رفتار مناسب فردی و اجتماعی از سازهای بسیار مهم در این راستا است که همگی متأثر از سطح دانش و مهارت بالای نیروی انسانی فعال است. تا جایی که سواد در فرایند توسعه جهانی امروز معیار پرتوانی است و از حد برداشت‌های متداول، که بیشتر سواد را در همان قالب سوادآموزی می‌بینند، فراتر رفته است. امروزه با سواد کسی است که با درک مراحل توسعه جامعه خویش به انجام رفتارهای مناسب و تقویت کننده این مراحل اقدام کند و جامعه را به سوی تحول فکری، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی رهنمون سازد. بر این اساس است که کتاب در روند توسعه در کشور ما و سایر کشورها نقش مهم و اساسی دارد. در کشور ما، از دیر باز، کتاب جایگاه والا و شایسته‌ای داشته، اما تنها نزد اهالی فرهنگ و دوست‌داران علم و معرفت. فرهنگ مطالعه، در میان عامه مردم، چندان جانیفتاده و مقبول طبع نیست. شاید به همین دلیل باشد که همواره فرهنگ شفاهی، بر فرهنگ کتبی برتری داشته است. تا قبل از ورود ماشین چاپ به ایران، تمام کتابها، با دست کتابت می‌شد و مشهورترین کتابخانه‌های دنیا، در این سرزمین بودند و سوزاندن کتاب و کتابخانه توسط اقوام بیگانه، سابقه‌ای بس دیرین، در ایران دارد. اسکندر مقدونی، سرآمد کسانی است که در ایران، به این کار نابخردانه دست زد. حتی شش هفت دهه پیش نیز این کار ناشایسته، در محوطه حیاط کتابخانه ملی ایران و توسط برخی مدعیان فرهنگ تاریخ انجام شد(کتاب مهر،۱۳۹۰)
در چهار قرن اخیر به یمن اختراع چاپ، کهکشان پرستاره گوتنبرگ آسمان جهان را به نور آثار منتشر شده منور کرد و کتاب چاپی کاغذی در گوشه و کنار جهان حاصل اندیشه و آراء دانشمندان و نویسندگان شد.
توسعه کتابخانهها و افزایش سرانه مطالعه در سطح جامعه یکی از موثرترین روش ها برای نهادینه کردن فرهنگ مطالعه است و رسانه ها باید توجه ویژهای به گسترش فرهنگ کتابخوانی داشته باشند.
همچنین عملیاتی کردن فرمایشات مقام معظم رهبری یکی از اولویت های حوزه کتاب و کتابخوانی در جامعه محسوب می شود.
کتابخوانی باید به یک عادت همیشگی در بین مردم به ویژه جوانان تبدیل شود و با وجود گستـــرش همه جـانبه وسایـل ارتبـاط جمعی، در دنیای امــروز کتـاب هنـوز جـایگـاه ویــژه ای دارد و ترویج و تعمیق فرهنگ مطالعه باید کوشش کرد.
با ورود رسانه های جدید ابتدا به نظر می‌رسید عمر کتاب رو به زوال است، اما هرچه رسانه‌ها و کارکردهایشان شکوفاتر شدند، مشخص شد که رسانه‌ها می‌توانند مطالعه و خواندن باشند.
