پایان نامه مطالعه تطبیقی مزایای ایام بیکاری در ایران و کشورهای عربی...
بند سوم : اهداف تحقیق 16
بند چهارم : سوالات تحقیق 17
-. سوال اصلی 17
-. سوالات فرعی 17
بند پنجم : فرضیه های تحقیق 18
-. فرضیه اصلی 18
-. فرضیات فرعی 18
بند ششم : روش تحقیق 19
فصل دوم : کلیات و مبانی نظری
گفتار اول : بیکاری و مفهوم آن 20
بند اول : انواع بیکاری 24
الف : بیکاری ارادی 24
ب : بیکاری غیر ارادی 25
1 : بیکاری ساختاری و تحلیل مفهومی آن 25
2 : بیکاری ادواری و کلید تشخیص وضعیت عمومی بازار کار 27
3 : بیکاری کلاسیک 28
4 : بیکاری فصلی 29
بند دوم : تعریف مزایا و مفهوم آن 30
گفتار دوم : بیمه بیکاری 31
بند اول : تعریف بیمه بیکاری 31
بند دوم : تاریخچه بیمه بیکاری 33
فصل سوم : تحلیل چالش ها و مشکلات بیمه بیکاری در ایران با کشورهای عربی ( عربستان , بحرین , مصر و کویت )
گفتاراول : چالش ها و مشکلات در زمینه بیمه بیکاری 36
بند اول : بازشناسی بیمه بیکاری و مزایای آن با نگاهی به حقوق کشور ایران 38
گفتار دوم : استدلالات برای پرداخت مقرری بیمه بیکاری 42
بند اول : مزایای بیمه بیکاری 42
بند دوم : معایب پرداخت مقرری بیمه ی بیکاری 45
گفتار سوم : مقایسه مزایای ایام بیکاری در بین کشور ایران و کشورهای عربی 46
بند اول : شرایط احراز دریافت مقرری بیمه ی بیکاری در ایران و مزایای آن 46
بند دوم : مزایای بیمه ی بیکاری فراگیر در حمایت از نیروی کار ایرانی 47
بند سوم : نقش بیمه ی بیکاری فراگیر در حمایت از سرمایه گذاران ایران 50
گفتار چهارم : خدمات بیمه بیکاری در مصر 54
بند اول : شرایط تعلق بیمه بیکاری و برخورداری از مزایای آن 54
بند دوم : مزایای بیمه بیکاری پس از اصلاح طرح بیمه تامین اجتماعی مصر 55
گفتار پنجم : اجباری بودن بیمه بیکاری در عربستان و بررسی مزایای آن 56
گفتار ششم : تمهیدات کشور بحرین در مورد بیمه بیکاری و شرایط دریافت آن 58
گفتار هفتم : بیمه بیکاری و بررسی مزایای آن در کشور کویت 60
گفتار هشتم : حمایت های ایام بیکاری و بررسی آن در ایران و کشورهای عربی 61
بند اول : حمایت های ایام بیکاری در اسناد سازمان بین المللی کار 61
بند دوم : پیشینه تاریخی حمایت های ایام بیکاری 63
بند سوم : پیشینه تاریخی حمایت های ایام بیکاری در ایران و کشورهای عربی 64
بند نهم : حمایت ها در ایام بیکاری 69
الف : حمایت ها در ایام بیکاری در قانون ایران و مقایسه تطبیقی آن با کشورهای عربی 69
ب : تاثیر نظام فراگیر بیمه بیکاری 71
فصل چهارم : تحلیل و بررسی ایام بیکاری و حمایت های آن در دوران بیکاری و نگاه تحلیلی به آن در ایران و کشورهای عربی (کویت ، مصر ، عربستان ، بحرین )
گفتار اول : غرامت دستمزد ایام بیماری و مقایسه آن مابین ایران و کشورهای عربی 72
گفتار دوم : خدمت نظام وظیفه و بهره برداری از مزایای بیکاری و مقایسه آن 75
گفتار سوم : اخراج غیر موجه کارگر در کشور ایران و کشورهای عربی مذکور 76
گفتار چهارم : بررسی مرخصی استعلاجی ، بارداری و زایمان و مقایسه آن در بین کشورهای مذکور 79
گفتار پنجم : حوادث غیر قابل پیش بینی و بررسی آن در قبال بیمه بیکاری 80
بند اول : تحلیل و بررسی حادثه پلاسکو و بیمه بیکاری در ایران 81
گفتار ششم : دلایل قطع مقرری بیمه بیکاری 82
گفتار هفتم : ضرورت نگرشی نو به ایام بیکاری و مزایای آن 83
بند اول : پیش بینی وقوع بیکاری بلند مدت و بررسی درستی و نادرستی تعلق مزایای ایام بیکاری در زمان آن 83
بند دوم : بیمه بیکاری و مقتضیات عدالت اجتماعی 84
الف : علل و عوامل موثر بر تقاضا برای بیمه بیکاری در ایران و کشورهای عربی 86
این مطلب را هم بخوانید :
بند سوم : عوامل موثر بر بهینه سازی بیمه بیکاری 90
– نتیجه گیری 96
– پیشنهادات 98
-منابع و ماخذ 98
الف : کتب 98
ب : مقالات و پایان نامه ها 99
پ : منابع اینترنتی 101
چکیده انگلیسی 103
مقدمه
اشتغال و بیکاری ازجمله موضوعات اساسی اقتصادی هرکشور است. به گونه ای که آمار اشتغال بالا و بیکاری پایین از جمله شاخص های مهم توسعه یافتگی جوامع به شمار‌می‌روند . بیمه بیکاری از جمله حمایت های اجتماعی است که از اوایل قرن گذشته موردتوجه اروپائیان قرار گرفت و به تدریج در تمام دنیا گسترش یافت. حمایت های ناشی از بیمه بیکاری از مدرنترین حمایت های اجتماعی از قشر کارگری می باشد که امروزه در 65 کشور جهان در حال اجراست که اکثراً از کشورهای پیشرفته هستند. لذا با توجه به اهمیت موضوع فوق الذکر بحث و بررسی پیرامون مزایایی که در دوران گرفتن بیمه بیکاری وجود دارد بالاخص در کشور عزیزمان ایران و در کنارش مطالعه مزایا و معایب این مقوله اهمیت زیادی دارد و در نهایت مطالعه تطبیقی میتواند خلاء های موجود را بیشتر مورد تحلیل قرار دهد بنا بر این محقق در این تحقیق کوشیده به طور دقیق به موضوع مزایای ایام بیکاری و مطالعه تطبیقی آن در ایران با کشورهای عربی نظیر عربستان , بحرین , مصر و کویت بپردازد .و به این سبب پژوهش را در سه فصل کامل به نگارش درآورده است و در فصل اول کلیات و مبانی نظری را بررسی کرده است و در آن به معانی بیکاری , بیکار از نظرات مختلفی هم چون عرف , قوانین , اقتصاد و ..پرداخته و ضمنا بیمه بیکاری و تاریخچه را هم برای آشنایی هر چه بیشتر خوانندگان عنوان نموده است .در فصل دوم محقق مزایای ایام بیکاری را بطور دقیق در هر پنج کشور مذکور مطرح کرده البته قبل از طرح این مطالب محقق در ابتدا در این فصل به چالش ها و مشکلات در زمینه بیمه بیکاری پرداخته و بعد از آن موضوع را دقیقا مورد کاووش و تحلیل قرار داده است و در فصل سوم حمایتهای ایام بیکاری را در ایران و کشورهای مذکور بررسی کرده و ضمنا آنها را در مصداق مقایسه قرار داده و آثار اقتصادی و اجتماعی مقرری مذکور را دقیقا تحلیل کرده و هم چنین دلایل قطع مقرری بیمه بیکاری را هم در کشورهای ایران و هر چهار کشور عربی با ذکر جزئیات عنوان نموده و بالاخره رساله را با ذکر نتیجه گیری و ارائه پیشنهاداتی به پایان رسانده است و وی امیدوار است که با نگارش این پژوهش بتواند قدمی هر چند کوچک در ارتقا و پیشرفت این موضوع در کشور عزیزمان ایران بردارد . .
فصل اول : کلیات تحقیق
گفتار اول : بیان مساله
بطور کلی باید برای آغاز بحث بگوئیم بیکار در اقتصاد به فردی گفته میشود که در سن کار (۱۵ تا ۶۵ سال) و جویای کار باشد اما شغل یا منبع درآمدی پیدا نکند. و یا می توان به تعریف بانک مرکزی اشاره کرد که به موجب آن هر فعالیت فکری یا بدنی که به منظور کسب درآمد ( نقدی یا غیر نقدی ) صورت پذیرد و هدف آن تولید کالا و یا ارائه خدمت باشد،کار محسوب می شود[1] . فعالیت هایی نظیر خانه داری،تحصیل و ورزش غیر حرفه ای در این تعریف کار به حساب نمی آید .حال هر فردی که فاقد یکی از فعالیت های فوق الذکر باشد بیکار نامیده می شود. بیکاری به دو دسته ارادی و غیر ارادی تقسیم می شود . بیکاری ارادی در حالی شکل می گیرد که برای فرد فعال در جامعه کار وجود دارد اما وی تمایلی به اشتغال در آن ندارد، اما بیکاری غیر ارادی به دلیل اثرات اجتماعی و اقتصادی پدید می آید . ساختار بازار، دخالت دولت و بحران های اقتصادی و اجتماعی از مهمترین دلایل این نوع بیکاری به حساب می آیند .و این نوع بیکاری دارای یکسری مزایایی است و یکی از شاخصه های اصل جبران بیکاری این افراد ,بیمه بیکاری میباشد که هدف این نوع بیمه کاهش فشارهای مادی و روحی بر فرد بیکار تا یافتن کار بعدی ,از طریق تدارک کمک مالی موقت است .بطور کلی این نوع بیمه ,منافعی را برای بیکارانی که ناشی از اشتباه خود بیکار نشده اند فراهم میآورد [2].و طبق قانون بیمه بیکاری به افرادی که از کار بیکار شده اند و از طرف کارفرما تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار گرفته بودن تعلق میگیرد یعنی قابل ذکر است که این مزایا به کسانی که بصورت خویش فرما تحت پوشش بیمه باشند تعلق نمی گیرد .از مزایای این بیمه ضمنا باید گفت نظام فراگیر بیمه ی بیکاری مانع از لغزش افراد بیکار شده به زیر خط فقر می شود .در این میان در خصوص بیمه بیکاری در کشور عزیزمان ایران باید بگوئیم پوشش فراگیر این بیمه در کشورمان موجب کاهش برخی از سخت گیر ی های فاقد توجیه “قانون کار ” فعلی شده و بخشی از بار خصوصی را به دولت انتقال میدهد و با واقع بینانه کردن قانون کار ,زمینه را برای رواج ثبت رسمی بخش عمده ی قراردادهای کاری فراهم می کند .ضمنا باید بگوئیم ایران سومین کشور در خاورمیانه است که بیمه بیکاری را برای افراد تحت پوشش قانون کار و تامین اجتماعی پیش بینی کرده است ؛در کنار این لازم به ذکر است که تعداد جوانان بیکار در جهان عرب تا سال 2020 میلادی به 50 ملیون نفر حدودا می رسد در حالی که این آمار در سال 2013 ؛22 میلیون نفر گزارش شده بود .و البته کشورهایی نظیر عربستان ,بحرین ,مصر و کویت از کشورهایی هستند که در این میان برنامه هایی را در خصوص بیمه بیکاری تدوین کرده اند بطور مثال کشور عربستان بیمه بیکاری را برای تمام شهروندان خود اجباری کرده است و تلاش دارد با اجرای این طرح و تحت تاثیر قراردادن بیکاری های دراز مدت افراد بیشتری را به کار ترغیب کند و نظام پرداخت بیمه بیکاری در این کشور به بیمه شدگانی که شغل خود را از دست می دهند کمک هزینه پرداخت می کند .در مقوله فوق الذکر در کشور مصر هم پیش بینی هایی شده است و با برخی چالش ها و مشکلات در زمینه بیمه مواجه شده است .در کشور بحرین نیز که شاهد افزایش بیکاری بوده است و در واقع فساد مالی و اداری و فعالیتهای فرقه گرایانه باعث این افزایش بوده است تمهیدات زیادی پیش بینی شده است .و نهایتا در کشور کویت هم شرایط و مواردی در قانون نسبت به ایام بیکاری عنوان شده[3] البته ایراداتی هم در مقوله قانون این کشور وجود دارد که به تفضیل در رابطه با آن به بحث و بررسی خواهیم پرداخت و نهایتا باید ذکر کرد که در صورت طراحی مناسب جزئیات مکمل نظام جامع بیمه ی بیکاری در تمام کشورها شرایط برای ریشه یابی علت بیکار شدن افراد ,ارائه آموزشهای مورد نیاز برای ورود موفق آنها به بازار کار و در یک کلام بازسازی نیروی کار اخراج شده برای ورود مجدد به بازار کار ایجاد خواهد شد
بند اول : اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
توجه به مزایای پیش بینی شده در قانون بیمه بیکاری از جهت اینکه گسترش فرصتهای اشتغال به آموزش ,باز آموزی و تامین معشیت بیکاران در حد گسترده و پراهمیت قراردارد و نقش عمده ای را در گسترش عدالت اجتماعی و بهبود رفاه در جامعه ایفاء میکند؛خود گویای اهمیت و ضرورت انجام تحقیق مورد نظر است .
بند دوم : جنبه جدید و نوآوری تحقیق
جنبه جدید پژوهش مذکور مطالعه تطبیقی مباحث با کشورهای عربی می تواند باشد چرا که غالبا مطالعات تطبیقی با کشورهای اروپایی و مانند آن صورت پذیرفته و تطبیق با کشورهای عربی نوآوری محقق در این پژوهش به شمار می رود .
بند سوم : اهداف تحقیق
هدف آرمانی تحقیق فوق الذکر به واقع تشویق بیکار به یافتن شغل است حتی با وجود مزایای ایام بیکاری و ذکر آن ,هدف آرمانی در نظر گرفتن همین مقوله است .اما هدف کاربردی این پژوهش فراگیر کردن نظام بیمه بیکاری است بالاخص با توجه به پیوستن ایران به کلوپ کشورهای دارای نظام بیمه ی بیکاری فراگیر خبر خوشی است که در صورت تحقق کامل ,میتواند گام بزرگی در راه حمایت از نیروی کار ایرانی محسوب میشود .
علاوه بر این از اهداف تحقیق می توان به موارد زیر نیز اشاره کرد : تجزیه و تحلیل علمی و تدقیق در مباحث مرتبط با موضوع و پاسخ دهی به سوالات و ابهامات موجود در این زمینه ، بهره گیری از نتایج حاصل از پژوهش در مجامع علمی , مورد استفاده قرار گرفتن آن در میان اهل تحقیق و ارائه شناختی نسبی از این موضوع و شناسایی و ارزیابی خلاء های موجود در حقوق کشورمان از اهداف فرعی محقق در انجام این تحقیق است
بند چهارم : سوالات تحقیق
– سوال اصلی
1 : شرایط مطلوب پوشش فراگیر بیمه بیکاری در ایران موجب چه مساله ای شده است و در مقایسه تطبیقی آن با کشورهای عربی چه مزایایی دارد ؟
– سوالات فرعی
1 : علت کاهش تقاضا برای بیمه بیکاری چه مقوله ای است ؟
2 :بین ارزیابی فرد از خصوصی یا دولتی بودن شغل و بیکاری او آیا رابطه ای وجود دارد ؟
3 : داشتن پروانه کسب یا موافقت اصولی آیا مانع از دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهد بود ؟
بند پنجم : فرضیه های تحقیق
– فرضیه اصلی
1 : پوشش فراگیر این بیمه در کشورمان موجب کاهش برخی از سخت گیر ی های فاقد توجیه “قانون کار ” فعلی شده و بخشی از بار خصوصی را به دولت انتقال میدهد و با واقع بینانه کردن قانون کار ,زمینه را برای رواج ثبت رسمی بخش عمده ی قراردادهای کاری فراهم می کندو در مقام مقایسه تطبیقی با کشورهای عربی مزایای بیشتری دارد .
– فرضیات فرعی
1 : علت کاهش تقاضا برای بیمه بیکاری قرارداد موقت و پیمانی است چرا که اگر قرارداد دائم باشد و دارای سابقه و سنوات کار باشند تقاضا برای بیمه بیکاری بیشتر است اما در قراردادهای موقت و پیمانی این تمایلات وجود ندارد .
2 : ارزیابی فرد در خصوصی یا دولتی بودن شغل ایده آل و مطلوبش با بیکاری او رابطه مستقیم و موثری دارد .
3 : در صورتی که موافقت اصولی و یا پروانه کسب باشد و بیکاری احراز شود می توان از مقرری بیمه بیکاری بهره مند شد اما طبق آئین نامه و ماده 21 آن مستمری بگیران بیمه بیکاری از تاریخ آغاز بهره برداری و کسب و کار طبق اعلام وزرات تعاون دچار قطع مستمری خواهند شد .
بند ششم : روش تحقیق
روش تحقیق بر مبنای مطالعه کتابخانه ای انجام می پذیرد که با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام می شود و مطالب مورد نیاز را با استفاده از کتابخانه، کتابخانه های دیجیتال، نشریات و مقالات مرتبط و… به دست خواهیم آورد. اطلاعات با استفاده از فیش برداری کتاب ها، نشریات تخصصی، مقالات علمی- تخصصی و مطالب حاصل از تحقیقات گرد آوری می شود.و مراحل آن از طریق منابع فارسی و لاتین به روش های روخوانی و فیش نویسی اکتساب و جمع آوری می شودابزار گرد آوری اطلاعات در این پژوهش کتب , مقالات , فیش و…. خواهد بود و هم چنین محقق از مرورگرهای معتبر نیز در جای خود استفاده شایان نموده است.لازم به ذکر است در هر تحقیقی به فراخور موضوع و عنوان تحقیق و همچنین مسائل مطرح در آن روش تحقیق خاصی انتخاب شده و تحقیق بر مبنای آن روش نوشته می شود. در این تحقیق با توجه به موضوع سعی می شود تا با مطالعه کتب و مقالات فارسی مرتبط با موضوع و ملاحظه برخی از منابع خارجی اعم از کتاب مقاله و سایت های اینترنتی و تجزیه و تحلیل مطالب آن ها به جمع بندی قابل قبولی برای مباحث مطرح در پایان نامه دست یابیم و سپس باتوجه به اطلاعات جمع آوری شده و مطالعات صورت گرفته، پس از طبقه بندی آن ها، مرحله نگارش را انجام دهیم.
فصل دوم : کلیات و مبانی نظری
گفتار اول : بیکاری و مفهوم آن
فعالیتهای خانگی درون تعریف مورد نظر ما از کار می گنجد اما تعیین جای بیکاری از نظر اصول متعارف کار سختی است.از ان جایی که (بیکار بودن) اما (اماده کار بودن) به معنای نداشتن هر نوع فعالیتی است که ممکن است با جستجوی کار تضاد قرار گیرد لاجرم نمی تواند به عنوان کار تعریف گردد.اما بیکاری هنوز از چند نظر مساله تعیین کننده ای محسوب می گردد از جمله این که از نظر سنت غربی مرز کار و غیر کار را تعیین می کند سوالاتی را درباره مرکزیت کار دارای دستمزد در جامعه معاصر مطرح می کند معمولا نتایج وخامت باری برای فرد و خانوار او به وجود می اورد و تعریف ان به عنوان افرادی که به دنبال کار می کردند و در لیست دریافت کنندگان حق بیکاری ثبت نان کرده اند ایدئولوژی دولت حمایتگر از کار را به مثابه کار تمام وقت غیر خانگی و لامحاله پدیده ای مردانه بازتاب می دهد .بیکاری از دیدگاه مورد بحث یعنی کار را به عنوان فعالیتی دانست که ممکن است ادامه داشته باشد ولو این که خود اشتغال تداوم نداشته باشد دارای اهمیت است .بالاترین نرخ بیکاری معمولا در بین افرادی است که صلاحیت های ضروری کار کردن را ندارند این افراد ممکن است در بین طبقه کارگر باشند در بین افرادی باشند که بیماری های مزمن یا معلولیت دارند .زنان به خصوص زنان جوان ازدواج کرده معمولا بیشتر از مردان برای کوتاه مدت بیکار می شوند اما مردان به خصوص مردان مسن اکثرا افرادی را تشکیل می دهند که به صورت طولانی مدت بیکاری را تجربه می کنند .موضوع بیکاری از جمله موضوعاتی است که علاوه بر دلایل کلی و عمومی دراقتصاد هر کشور و رابطه آن با سایر اقتصاد های دنیا، در ایران ازشرایط خود ویژه ای برخوردار است .«کار» ابتداییترین حق طبیعی انسانی است چرا که نوع بشر در پاسخ به نیاز های خود ناگزیر از انجام آنست و مهمترین ومبرم ترین و ضروری ترین حق است چرا که درصورت نبود شرایط کار شرایط زیستی بشر به شدت به خطر می افتد. نبود شرایط کار ،یعنی بیکاری و هر چه نرخ بیکاری به بالا رود در مقابل درآمد فرد و خانوار پایین خواهد آمد و کاهش درآمد هم یعنی افزایش فقر . فقر هم تاثیر تعیین کننده ای در توسعه نیافتگی و پس رفت کشور در همه شئونات دارد. نبودِ شرایط کار رواج بیکاری را به دنبال دارد و این آغاز فاجعه ایست که شرایط زیستی را هدف گیری می کند. بیکاری عریان ترین واژه ایست که باتاثیرات مخرب وِ مستمر بسیار ی از مشکلات را تولید می کند. استمرار بیکاری موجب بی قیدی ومسوولیت ناپذیری،عقب ماندگی و توسعه نیافتگی است وسبب ساز اصلی آسیب های اجتماعی،گسترش لومپنیزم و اوباشی گری،ناامنی اجتماعی و انواع مفسده هایی که اساس یک جامعه را به تباهی می کشد.در این میان مواردی مانند بیمه بیکاری دارای مزایایی است که چه بسا وجود آنها میتواند جامعه را از خیلی مشکلات دور کند [4].لذا در ابتدا به تفهیم و بررسی بیکار از نظرهای مختلف می پردازیم .
بیکار از نظر قانون بیمه بیکاری و آئین نامه اجرایی آن بیمه شده ای است که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده به کار می باشد .[5]در تفاوت عرف و قانون و مفهوم بیکاری در آنها لازم به ذکر است که:
1ـ قانون را قانونگذار با رعایت تشریفات خاصی وضع می نماید که برای وضع قانون مراحلی نظیر تصویب و امضا و انتشار باید طی شود هم چنین قوانین وضع شده پس از گذشت 15 روز از تاریخ انتشار در سراسر کشور لازم الاجرا هستند اما عرف اینچنین نیست . عرف در معنای خاص عاداتی است که به تدریج و خود به خود میان همه مردم یا گروهی از آنها به عنوان قاعده ای الزام آور مرسوم شده و مردم از آن تبعیت میکنند
2ـ قانون از منابع اصلی حقوق به شمار می رود تا حدی که به موجب قانون اساسی تمام جرائم و مجازاتها باید در قانون تعریف شده باشند و عملی را که قانونگذار برای آن در قانون مجازاتی تعیین نکرده نمی توان جرم دانست (اصل قانونی بودن جرم و مجازات ها) اما عرف از منابع اصلی حقوق نیست بلکه به نظر برخی حقوقدانان عرف را می توان از جمله منابع غیر مستقیم حقوق به حساب آورد .بنابراین قضات موظفند در صدور احکام کاملاً مستند به قانون عمل کنند ولی در مورد رعایت عرف چنین الزامی وجود ندارد
3ـ قانون از آن جهت که لازم الاجراست دارای ضمانت اجرایی نیز می باشد اما عرف هیچ نوع ضمانت اجرایی قانونی ندارد[6] و در تعریف بیکار در عرف و قانون از نظر نگارنده تفاوت زیادی وجود ندارد و تنها گاها از نظر عرفی گفته میشود که بیکار شخصی بی مسئوولیت و گاها بی بند و بار است اما تعریف کلی آن در عرف با مفهوم قانونی تفاوت چندانی ندارد .
بیکاری به معنای اخص عبارت است از وقفه غیر ارادی و طولانی کار به طوری که یافتن شغل تازه امکان پذیر نباشد , ناتوانی جسمانی ( بیماری , از کار افتادگی و سالخوردگی ) با اینکه همان اثر بیکاری یعنی از دست دادن تنها منبع درآمد را دارد بیکاری محسوب نمیشود .[7]
بیکار در اصطلاح اقتصادی، به فردی گفته میشود، که شاغل محسوب نشده و در هفت روز قبل از مراجعه مأمور آمارگیری، دارای سه خصوصیت زیر باشد:
- فاقد کار؛دارای اشتغال مزدبگیری یا خوداشتغالی نباشد؛
- آماده برای کار؛برای اشتغال مزدبگیری یا خوداشتغالی، آمادگی داشته باشد؛
- جویای کار؛اقدامات شخصی را به‌منظور جستجوی اشتغال مزدبگیری و یا خوداشتغالی به‌عمل آورده باشد[8]
اقتصاد کلان به بررسی متغیرهای کلان می‌پردازد؛ متغیرهای کلّی مانند سطح تولید، سطح عمومی قیمت‌ها، بیکاری، تورّم، رشد اقتصادی، بازار سهام، بهره و ارز میباشد. یکی از متغیرهایی که در اقتصاد کلان به بررسی آن پرداخته میشود و تعیین دقیق آن، نقش به‌سزایی در اتخاذ سیاست‌های اقتصادی ایفا می‌نماید، بیکاری است.بیکاری از مسائل عمده اقتصاد کلان است، که به‌صورتی کاملا مستقیم و شدید، بر یکایک افراد جامعه اثر می‌گذارد. از نظر اکثر مردم، از دست دادن شغل، به‌معنی پایین آمدن سطح زندگی، مستهلک شدن پولِ کنارمانده جهت هزینه زندگی، از دست رفتن عقل و خرد، از دست رفتن عزت و آبرو و ایجاد فشارهای روانی است.[9]
ضمنا در تعریف بانک مرکزی از بیکاری شاخص هایی مطرح است اساسا بطور کلی گفته میشود بیکار کسی است که مهارت انجام حداقل یک شغل را داشته ولی نتوانسته است شغلی پیدا کند .البته در بررسی های بیشتر باید گفت اگر فردی مهارت انجام یک شغل را نداشته باشد نمی تواند بگوید که بیکار است ولی میتواند بگوید که فاقد مهارت است .ضمنا قابل ذکر است که کلیت بیکاری و اشخاص بیکار در کشور عزیزمان ایران متاسفانه آمار بالایی دارد ؛ و شاید به دلیل همین وخامت است که تعریف بیکاری و باز تعریف شاخص ها و معیارهای آن از مشغله های ذهنی به شمار میرود لذا نمی توان گفت بانک مرکزی تعریف مشخصی را ارائه نموده است .[10] مفهوم بیکاری به معنای سنتی آن، با مساله ی نیروی کار ارتباط دارد و افراد بیکار به عنوان گروهی از افراد شناخته می شوند که در جستجوی کار می باشند ولی در سال های اخیر بسیاری از محققان به نقایص و کمبود های این تعریف که بیکاری پنهان را شامل نمی شود توجه نموده اند. از نظر اقتصادی نیز هر فعالیتی که به قصد تولید انجام شود و پاداش داشته باشد، کار نامیده می شود ، هر چند از دیدگاه جامعه شناسان، مفهوم ثبات در معنی کار لحاظ می شود سپس ممکن است فعالیتی که از دیدگاه اقتصادی ، کار به شمار می رود جامعه شناسان به دلیل پیامد های نادرست ( نظیر احساس بی ارزشی در فرد ، فقر و تنگدستی و مشکلات خانوادگی ، بزهکاری و آلودگی به اعتیاد ، عقب ماندگی کشور از نظر اقتصادی و … ) و بی ثباتی آن را کار ندانند. بنا براین پذیرفته ترین مفهوم بیکاری عبارت است از مجموع تمام افرادی که شاغل نیستند، اعم از کسانی که در جریان دستیابی به شغل جدیدند یا آنان که قادر به یافتن شغل با دستمزد های متعارف و واقعی نیستند. البته تصمیم و اراده ی فردی به بیکار ماندن، جز در مواردیکه فرد برای تغییر شغل، بیکاری را می پذیرد، فرد را در رده ی بیکاران قرار نمی دهد. در واقع، بنا به شمار زیادی از تعاریف ، بیکار کسی است که در جستجوی کار نیز باشد. از طرفی مفهوم بیکاری به جز وابسته بودن به کار و اشتغال با مفهوم جمعیت فعال نیز در ارتباط است. جمعیت نافعال بنا بر تعریف بیکار محسوب نمی شود. جمعیت فعال بر اساس شناخته شده ترین تعریف عبارت است از: جمعیت بالاتر از 10 سال به شرط آنکه خانه دار ، سرباز ، محصل ، بازنشسته و از کار افتاه نباشد.
بند اول : انواع بیکاری
بیکاری ارادی در حالی شکل می گیرد که برای فرد فعال در جامعه کار وجود دارد، اما وی تمایلی به اشتغال در آن ندارد. اما بیکاری غیرارادی به دلیل اثرات اجتماعی و اقتصادی پدید می آید.[11]
الف : بیکاری ارادی
در بیکاری ارادی، کارگران شغل های خود را به دلایلی همچون ترجیحات سلیقه ای و یا سطح پایین دستمزد رد می کنند..
ب : بیکاری غیر ارادی
بیکاری غیر ارادی در اثر عوامل مختلفی رخ می دهد .این نوع بیکاری از یک سو به چند دسته مجزا تقسیم می شود که عبارتند از :
1 : بیکاری ساختاری
2 : بیکاری ادواری
3 : بیکاری کلاسیک
4 : بیکاری فصلی
که در ذیل به بررسی انواع بیکاری غیر ارادی می پردازیم .
1 : بیکاری ساختاری و تحلیل مفهومی آن
این نوع بیکاری، ناشی از تحوّل در تکنولوژی تولید و جایگزین شدن ابزارآلات پیشرفته، به‌جای نیروی کار انسانی است. سیاست‌های برنامه‌ریزی پرورش نیروی کار، در راستای حذف این نوع بیکاری است. عامل اصلی دیگر این نوع بیکاری، کاهش درازمدت و تدریجی عمر یک صنعت است؛ که به‌علت افزایش هزینه تولید، تغییر ذوق و یا پیشرفت فنّی، برخی صنایع از بین میرود، که در نتیجه آن کارگران این صنایع بیکار می‌شوند.[12]ین نوع بیکاری از عدم انطباق عرضه و تقاضای کار پدید می آید به این صورت که پیشرفت تکنولوژی باعث از بین رفتن نیروی کار انسانی می شود. البته این نوع بیکاری از عامل
